Miłość nie wybiera - dopada wszystkich bez względu na status społeczny, płeć, kolor skóry czy wiek. I o ile dzisiaj te kryteria zwykle już nie są żadną przeszkodą w zawieraniu związków, jeszcze pod koniec XIX wieku pochodzenie mogło stanąć zakochanym na drodze do szczęścia. Czy historia mezaliansu mogła skończyć się dobrze? Odpowiedź zawiera książka Elizy Orzeszkowej - "Nad Niemnem". "Nad Niemnem" to w istocie historia miłości dwojga młodych, pochodzących z różnych światów ludzi. Justyna to piękna, mądra szlachcianka, którą po represjach władz carskich wobec jej najbliższej rodziny wir historii rzucił do dworku w Korczynie. Wraz z ojcem zamieszkuje u wuja i jego żony w zamian za pomoc w prowadzeniu gospodarstwa. Jan to przystojny i pracowity chłop pochodzenia szlacheckiego z Bohatyrowicz, który zarabia na życie pracą własnych rąk. Podczas powrotu wozem do domu poznaje Justynę, która zwraca uwagę na jego cudny głos i śpiewaną przez niego pieśń... Tak zaczyna się znajomość, której losy będziemy śledzić aż do ostatniej strony. Uczucie Jana i justyny, zanim na dobre rozkwitnie, już będzie wystawione na próbę: w Korczynie zjawia się bowiem dawny ukochany Justyny, któremu obecność żony przy boku nie przeszkadza w adorowaniu i uwodzeniu dziewczyny. Jan również przyciąga uwagę kobiet, zwłaszcza Jadwigi - sąsiadki, która od lat kocha się w młodym Bohatyrowiczu i próbuje zdobyć go dla siebie. Czy skutecznie? Zarówno Justyna, jak i Jan szanują tradycje i znają wartość pracy. Kochają przyrodę. Jan często pływa łódką po Niemnie, czasem towarzyszy mu Justyna, odkrywając tajemnicę jego wędrówek. Ich relacja rozwija się powoli: najpierw stają się przyjaciółmi. Ale czy w ogóle mogą się pokochać, skoro ich związek byłby mezaliansem? Czy dobrze urodzonej pannie wypada związać się z kimś tak ubogim jak Jan?

Panorama polskiego społeczeństwa XIX-wiecznego na przykładzie dwóch środowisk: szlachty ziemiańskiej oraz szlacheckiego zaścianka. Jednym z głównych wątków jest intryga miłosna związana z postacią zubożałej szlachcianki Justyny Orzelskiej i Janka Bohatyrowicza pochodzącego ze szlachty zagrodowej. We wstępie Józef Bachórz przedstawił m.in. tradycję powstania 1863 r., kontrast dwóch kultur, dramaty pracy organicznej oraz temat małżeństwa i sytuacji kobiety.