Do rodzinnego domu przyjeżdża ze szkół w Wilnie na wakacje młody Tadeusz. Okazuje się, że Soplicowo, majątek jego opiekuna Sędziego Soplicy, jest pełne gości, którzy zjechali tu, aby uczestniczyć w procesie o stary zamek, niegdyś własność bogatego magnata Stolnika Horeszki. Proces toczy się między ostatnim krewnym Horeszki, Hrabią i Sędzią Soplicą. Wieczorem Tadeusz bierze udział w uczcie, na której uwodzi go ciotka Telimena. Tadeusz myśli, że to ona jest śliczną dziewczyną, którą zaskoczył rankiem ( Zosia mieszkała w pokoju Tadeusza w czasie jego nieobecności w dworku). O wdzięki Zosi stara się także nieco starszy od Tadeusza hrabia z rodu Horeszków. Następnego dnia okazuje się, że niedźwiedź opuścił matecznik i można na niego zapolować - wszystkich pochłaniają przygotowania do łowów na króla puszczy. Polowanie rozpoczyna się wczesnym rankiem. Nieco później w karczmie Jankiela pojawia się ksiądz Robak, który namawia okoliczną szlachtę, by zatroszczyła się o przygotowanie Litwy na przyjęcie wojsk Napoleona, który już się zbliża. Myśliwi odnoszą sukces - niedźwiedź zostaje zabity. Wieczorem podczas kolejnej uczty wybucha spór między Soplicą a Hrabią. Zamiast ogólnie spodziewanej zgody, Hrabia zrywa porozumienie i postanawia przedłużyć proces i starać się o odzyskanie zrujnowanego zamku. Agitacyjne działania Robaka wykorzystuje wierny sługa Horeszków - Gerwazy - który namawia zaścianek Dobrzyńskich do zajazdu na Soplicowo. Jeszcze tego samego dnia wieczorem Dobrzyńscy napadają na Soplicowo. Już rankiem okazuje się jednak, że to nie oni zwyciężyli w walce. Ktoś zawiadomił o bitwie stacjonujących w okolicy Rosjan, którzy pojmali szlachtę z Dobrzyna i rozpanoszyli się w Soplicowie. Na ratunek pospieszył Robak z przywódcą rodu Dobrzyńskich, Maćkiem nad Maćkami. Udało im się wyzwolić Dobrzyńskich a następnie pokonano Rosjan. Jeszcze tego samego wieczora po odbyciu spowiedzi i wyznaniu swoich win zmarł zraniony kulą w czasie bitwy z Rosjanami ksiądz Robak, który okazał się być Jackiem Soplicą. Tymczasem młodzi żołnierze musieli uchodzić z majątku, bo groziło im aresztowanie. Byli wśród nich Tadeusz i Hrabia, którzy wyruszyli walczyć w Legionach Polskich. Po upływie roku ponownie pojawili się w dworku, tym razem jako legioniści, bohaterowie. W Soplicowie wydano ucztę na cześć polskich generałów służących pod dowództwem Napoleona. Odbyły się także zaręczyny Tadeusza i Zosi. Jacek Soplica został oficjalnie zrehabilitowany (miał na Litwie opinię zdrajcy narodowego, ponieważ z jego ręki zginął Stolnik Horeszko, zwolennik Konstytucji 3 maja).

"Pan Tadeusz" to poemat autorstwa Adama Mickiewicza. Pierwsze, oryginalne wydanie ukazało się 28 czerwca 1834 roku we Francji. “Pan Tadeusz” jest klasyką literatury polskiej. Na zamku w Soplicowie Sędzia urządza przyjęcie, szlachta przyjeżdża do niego w gości. Proces o zamek między Soplicami, a Horeszkami był trudny i stresujący. Tadeusz, bratanek Sędziego, także przyjeżdża do Soplicowa. Przeżywa perypetie miłosne, nie wiadomo, czy ślub się odbędzie ani jak potoczy się historia tego młodzieńca oraz całego zaścianka dobrzyńskiego. Na łamach książki opisywane są wystawne uczty, polowania, zabawy możnych. Szlachta toczy przeróżne spory, np. Rejent z Asesorem wiodą kłótnie o to, kto ma lepszą broń. Soplica oraz Horeszko idą do sądu. Mieszkanką Soplicowa jest też Telimena, dala krewna Tadeusza, opiekująca się młodą Zosią. Kobieta-wamp, kusząca oraz uwodząca wszystkich panów. W tej kobiecie zakochuje się Tadeusz od pierwszego wejrzenia. Tajemniczy ksiądz Robak, a w rzeczywistości ojciec Tadeusza, pokazuje tożsamość tuż przed śmiercią. Zanim odejdzie pomaga synowi w nawiązaniu relacji z Zosią. Robak odkupił swoje winy oraz został wielkim patriotą walczącym z zaborcą. Dzięki temu utworowi życie szlachty z XIX wieku staje się bliższe współczesnemu odbiorcy.

Lektura Marii Konopnickiej "O krasnoludkach i sierotce Marysi" to wspaniała baśń o krasnoludkach, które pomagają w potrzebie ludziom dobrym i szlachetnym. Celem książki jest pochwała dla takich cech jak pracowitość i zgodne działanie oraz potępienie wad ludzkich jakimi są egoizm i lenistwo. Na baśń składają sie trzy główne wątki. Pierwszy z nich opowiada o relacjach krasnoludków z ludźmi, ich pobycie na ziemi, poza swoją Kryształową Grotą. Drugi wątek przedstawia losy sierotki Marysi, a trzeci jednego z krasnali: Koszałka-Opałka. Czytelnik poznaje dwa światy: rzeczywisty i fantastyczny. Akcja baśni rozpoczyna się w Kryształowej Grocie - królestwie krasnoludków. Krasnale nie mogą doczekać się końca zimy, kiedy w końcu nadchodzi wiosna, postanawiają poszukać wszystkich jej oznak. Król krasnoludków Błystek wyznacza do tego zadania nadwornego kronikarza, Koszałka-Opałka. Po krótkiej wędrówce krasnal dociera do wsi, której mieszkańcy skarżą się na częste kradzieże swych kur przez lisa. Po wieczornym ognisku, Koszałek-Opałek wyrusza w dalszą drogę i zostaje uwięziony w norze lisa Sadełko. Po chwili orientuje się, że to Sadełko jest sprawcą porwań gęsi. W tym samym czasie król Błystek wysyła na ziemię kolejnego krasnala, Podziomkę. Podziomka spotyka się z Koszałkiem-Opałkiem i obaj zostaja porwani przez Cygana, który uczy ich cyrkowych sztuczek i każe występować na jarmarku, Krasnoludki ogłaszają ludziom jakim złym człowiekiem jest Cygan i zostaje on wypędzony ze wsi. Tymczasem poznajemy postać sierotki Marysi, która po śmierci swojej matki została wypędzona z domu. Przygarnięta przez złą gospodynię, zajmuje się wypasem gęsi, które zostaja porwane przez lisa. Marysia boi się co powie gospodyni. Krasnoludki postanawiają jej pomóc. Królowa Tatra daje Marysi nowe gąski, ale zła gospodyni i tak wypędza dziewczynę. Znajduje ona schronienie u Skrobka. Skrobek niegdyś leń, przeistacza się w pracowitego chłopa. Krasnoludki pomagają Skrobkowi zbierać ziarno na zimę, które ktoś podkrada. Jak się okazuje ziarno podkradają szczurki dla swoich dzieci. Krasnoludki postanawiają zaopiekować się rodziną szczurków. Zbliża się kolejna zima i krasnoludki muszą wracać do swojej Kryształowej Groty. Jedynie Koszałek-Opałek postanawia zostać, aby opowiadać dzieciom bajki o krasnoludkach.