Topór z Wandsbek

Arnold Zweig (10 XI 1887 - 26 XI 1968), wybitny niemiecki prozaik, dramaturg i eseista, uczęszczał do szkoły średniej w Katowicach, a następnie studiował germanistykę, historię, filozofię i psychologię oraz anglistykę, romanistykę i ekonomię. Brał udział w pierwszej wojnie światowej; w 1917 r. był współpracownikiem wydziału prasy w niemieckim sztabie frontu wschodniego w Białymstoku, a później w Kownie. W 1933 r. emigrował z Niemiec i osiadł w Palestynie. W 1948 r. powrócił do ojczyzny i osiedlił się w NRD. W latach 1950-1953 pełnił obowiązki prezesa Niemieckiej Akademii Sztuki, a w okresie 1949-1967 był posłem do Izby Ludowej. A. Zweig otrzymał w 1952 roku tytuł doktora honoris causa uniwersytetu w Lipsku. Jest on również laureatem literackiej Nagrody Państwowej NRD i Międzynarodowej Nagrody Leninowskiej. A. Zweig należy do tej grupy pisarzy niemieckich, która zajęła zdecydowanie potępiającą postawę wobec imperializmu niemieckiego i wszelkich przejawów jego ideologii. W jego twórczości znalazły odbicie przede wszystkim dwa najbardziej ponure okresy historii Niemiec: finał epoki Wilhelmińskiej i okres hitlerowskiego faszyzmu. W powieściach swoich analizuje A. Zweig dzieje uwikłania się narodu niemieckiego w dwie wojny światowe, a także siły społeczne, które usiłowały zapobiec katastrofie, a po obaleniu faszyzmu położyły podwaliny pod ustrój demokratycznych Niemiec. Czytelnikowi polskiemu znany jest Arnold Zweig ze swego głośnego cyklu powieściowego "Wielka wojna białych ludzi", a mianowicie z powieści: "Czas dojrzał", "Młoda kobieta z roku 1914", "Wychowanie pod Verdun", "Spór o sierżanta Griszę", "Umilkły działa" i "Intronizacja", a ponadto z "Opowieści dnia wczorajszego". W latach drugiej wojny światowej Zweig napisał swą wielką antyfaszystowską powieść "Topór z Wandsbek" (1943; pierwsze polskie wydanie PIW 1951, drugie - 1953), inspirowany notatką prasową donoszącą o samobójstwie kata. Jest to historia rzeźnika Teetjena, który ulegając hitlerowskiej demagogii staje się zagorzałym zwolennikiem Hitlera. Z chęci wzbogacenia się przyjmuje funkcję kata i wykonuje wyroki na przeciwnikach reżimu. Hojnie wynagradzany przez władze hitlerowskie, pozbywa się wprawdzie kłopotów materialnych, ale naraża się opinii publicznej i w końcu - zrujnowany - popełnia wraz z żoną samobójstwo. Zweig odtwarza w tej powieści okres dyktatury hitlerowskiej w Niemczech, oskarżając i piętnując tę część społeczeństwa niemieckiego, która akceptowała zbrodnie hitleryzmu, oraz tych wszystkich Niemców, którzy mimo iż zdawali sobie sprawę z prawdziwego oblicza Trzeciej Rzeszy, z wiernopoddańczą biernością jej służyli.