Wojna peloponeska

Wybitne dzieło historyczne Tukidydesa opisujące przebieg wojny peloponeskiej (431ľ404 p.n.e.) pomiędzy Spartą a Atenami. Powstało w V wieku p.n.e. W swojej pracy Tukidydes jako pierwszy zastosował naukowe metody wnioskowania o przeszłości, na podstawie śladów we współczesnym mu czasie. Według Tukidydesa nie należy wierzyć w oficjalne przyczyny postępowania państw, gdyż badając je dokładnie dojdzie się zawsze do prawdziwych przyczyn, którymi są własny interes, strach lub ambicja. Dzieło jest niezastąpionym źródłem wiedzy o wojnie peloponeskiej. Tukidydes przedstawił fakty z niezwykłą skrupulatnością. Informacje o wydarzeniach czerpał z własnych przeżyć, lub z relacji wiarygodnych świadków. Wszelkie informacje poddaje racjonalnej weryfikacji. Jeśli znajduje sprzeczne wersje, porównuje je ze sobą i próbuje dociec prawdy. Zdaje sobie sprawę z możliwych nieścisłości ze względu na zawodną pamięć ludzką. Tukidydes pracował nad nim całe życie, rozpoczynając prace z początkiem wojny przewidując, że będzie to największy konflikt świata greckiego. Był on pierwszym historykiem, który racjonalnie podszedł do analizy przyczyn i konsekwencji wydarzeń historycznych. W przeciwieństwie do innych autorów starożytności w zdarzeniach historycznych nie upatrywał ingerencji sił nadprzyrodzonych, ale traktował je jako skutek działania ludzi postępujących zgodnie ze swoją naturą, to znaczy zgodnie ze swymi interesami. Wierzył, że historia się powtarza, ponieważ natura ludzka jest niezmienna. I o ile w czasach dobrobytu ludzie kierują się słusznymi zasadami, to podczas wojny konieczność wymusza na nich działania niemoralne. Wiedza o niezmienności natury ludzkiej i znajomość historii pozwala przewidzieć przebieg podobnych wydarzeń w przyszłości. Tukidydes zawdzięcza Wojnie Peloponeskiej całkowicie słusznie miano największego historyka świata antycznego i ojca nowoczesnej historiografii. Metody zastosowane przez niego wyprzedzały całkowicie czasy w których żył. Znalazł naśladowców dopiero w czasach nowożytnych.