O upadku feudalizmu i początkach rozwoju burżuazji

Niniejszy nie dokooczony szkic napisał Fryderyk Engels prawdopodobnie w koocu 1884 roku. Autor ukazuje w nim, jak wraz z rozkwitem w XIV—XV wieku miast włoskich i niemieckich, rozwojem handlu i manufaktury rodziły się w łonie starego systemu feudalnego nowe kapitalistyczne stosunki społeczno-ekonomiczne. Obok średniowiecznej cechowo-rzemieślniczej gospodarki powstaje wówczas gospodarka towarowo-pieniężna, rozwija się handel wewnętrzny i światowy, pojawia się nowa klasa: kupieckie mieszczaostwo. Do nowej struktury ekonomicznej dostosowuje się struktura polityczno-administracyjna. W Europie zachodniej kształtują się paostwa narodowe z silną władzą królewską. Omawiając ów proces powstawania stosunków kapitalistycznych i monarchii narodowych Engels podkreśla postępową rolę, jaką odegrała w nim właśnie władza królewska, która — jak mówi — „reprezentowała… porządek wśród nieporządku” i rozdrobnienia feudalnego. Praca Engelsa stanowi cenny przyczynek i klucz do właściwej oceny historycznych procesów formowania się monarchii absolutystycznych w XV i XVI w. w Europie.