Filozofia przypadku

Proponowana przez Lema nowatorska koncepcja odbioru dzieła literackiego wyprzedza o dobre kilkanaście lat trendy interpretacyjne w postaci modnego obecnie pragmatyzmu Stanleya Fisha. Zgodnie z nią utwór literacki jest tylko projektem, zbiorem znaków kryjącym w sobie gamę możliwych odczytań i tak naprawdę zawdzięcza swoje istnienie aktywności odbiorców, która dopiero porządkuje go i powołuje do życia. Teoria dzieła literackiego stanowi jednak dla Lema jedynie punkt wyjścia do rutynowych poszukiwań uniwersalnej teorii wszystkiego. Jak pisał Henryk Markiewicz: "Filozofia przypadku" traktuje na każdy temat – "od kosmologii poprzez powstanie życia na Ziemi i lingwogenezę aż do faszyzmu i stripteasu".

SPIS TREŚCI:

Przedmowa

Wstęp do II wydania

Komentarz do III wydania

I. Wstęp

II. Sformułowanie programu

III. Przedpole

• Fenomenologiczna teoria dzieła
• Problemy językowe, literackie i estetyczne

IV. Kreacja dzieła

V. Semantyka i pragmatyka

• Znak i symbol
• Język: introspekcja i substrat neuralny
• Reprezentacja jako antynomia: obecna nieobecność
• Matryce kulturowe semantyki

VI. Informacjonistyka i logika

• Dzieło: informacja strukturalna i selektywna
• Dzieło: ujęcie logiczne i empiryczne

VII. Cybernetyka stosowana

• Wstęp
• Ograniczenie metody
• Sterowanie i gra
• Mechanizmy odbioru
• Szum w literaturze
• Klasyfikacje kodów
• Modelowanie w nauce i w literaturze

VIII. Los społeczny, czyli znaczenie dzieła

• Wstęp
• Sprawdziany społeczne znaczeń
• Filtr, czyli znawcy literatury
• Stochastyczny los dzieła
• Arcydzieło zdemaskowane
• Kariera falsyfikatu

IX. Nowoczesność, czyli przypadek

• Wstęp
• Rekapitulacja i krok naprzód
• Nowa powieść i nowa fizyka
• Nowa powieść i matematyka

X. Modele dzieła

• Modele biologiczne dzieła
• Granice modelu biologicznego. Model fikcji literackiej
• Obiekty informacyjne i obiekty fizyczne
• Stochastyczny model dzieła
• Podsumowanie

XI. Granice wzrostu kultury

• Sacrum i profanum
• Kłopoty z definicją kultury
• Skąd się wzięła kultura?
• Losowość w kulturze
• Patologia kultury

XII. Literatura i poznanie

• Wstęp
• Teoria i praktyka literatury
• Czas przeszły dokonany
• Imię róży
• Mała medytacja pod mottem Habent sua fata libelli
• Małej medytacji część druga
• Jak stworzyć czytelników?
• Czas przyszły lub inny
• Wstęp
• Wizja lokalna
• Bilans

XIII. Wycieczka w genologię

• Todorova typologia fantastyki
• Literatura jako antynomia
• Strukturalizm i aksjologia

XIV. Wprowadzenie w metakrytykę

• Bezwiedność literatury
• Dwa zbiory i jeden przykład
• Model krytyki
• Protokół lektury
• Konkretyzacja i ocena
• Metazoil
• Zagadka języka

XV. Szczypta praktyki

XVI. Zakończenie

Posłowie

Nota wydawnicza

Przypisy