Jakie koszty i jakie korzyści wynikają z konieczności wykonywania czynności intelektualnych wymagających od nas wysiłku? Kiedy sprawowanie kontroli nad czynnościami wysiłkowymi się załamuje, a kiedy człowiek zdolny jest do mobilizacji i zintensyfikowania wysiłku poznawczego? Prezentowana Czytelnikowi monografia stanowi pierwszą w języku polskim, tak rozległą próbę zebrania wiedzy na temat wysiłkowych uwarunkowań sprawności funkcjonowania intelektualnego. Człowiek, przynajmniej od czasu do czasu, musi podjąć wzmożony wysiłek. Zwykle pojęcie „wzmożonego wysiłku” wiąże się z pracą mięśni, a więc odnosi do aktywności fizycznej. Psychologów interesuje jednak także (a może przede wszystkim) wysiłek poznawczy. Mamy z nim do czynienia wtedy, gdy podmiot aktywnie przetwarza informacje, koncentruje uwagę, podejmuje złożone decyzje, czy stara się zapamiętać jak najwięcej docierających doń informacji. (…) W poszczególnych częściach monografii Sławomir Śpiewak przedstawia kolejno takie zagadnienia, jak: charakterystyka wysiłkowych procesów mentalnych z perspektywy właściwości systemu przetwarzania informacji, wysiłkowe uwarunkowania możliwości sprawowania kontroli nad kilkoma (…) czynnościami jednocześnie, oraz wysiłkowe uwarunkowania sprawności przetwarzania informacji z punktu widzenia czasowej dynamiki aktywności poznawczej… Szczególnie, moim zdaniem poznawczo wartościowa jest, poparta dowodami empirycznymi, teza Śpiewaka, że system przetwarzania informacji może w wyniku wcześniejszego wysiłku i wzrostu pobudzenia o charakterze energetycznym, mobilizować się do wysiłku, który wcześniej nie był możliwy… (...) Sławomir Śpiewak jest w polskiej psychologii postacią szczególną. Gruntowna znajomość klasycznie rozumianej psychologii poznawczej z jednej strony i psychologii społecznej – z drugiej, czyni go prawdziwym ekspertem w obszarze social cognition. Potrafi on bowiem „odróżnić ziarno od plew”. W recenzowanej książce rozprawia się w sposób mistrzowski z funkcjonującymi w nauce pustymi pojęciami, które niestety stały się powszechnie używanymi wytrychami do pozornego wyjaśniania pewnych prawidłowości z zakresu psychologii społecznej (nie zaś: kluczami do rzeczywistego zrozumienia zjawisk społecznych). (...) Osobną kwestią jest sposób, w jaki Autor poradził sobie z prezentacją trudnego, a zarazem bardzo złożonego materiału. Albertowi Einsteinowi przypisuje się twierdzenie, że w nauce wszystko powinno być przedstawiane tak prosto, jak to możliwe, ale … nie prościej. Uważam, że Sławomirowi Śpiewakowi udało się to (…) po prostu nadzwyczajnie. prof. dr hab. Dariusz Doliński Dr Sławomir Śpiewak jest psychologiem społecznym. Pracuje jako adiunkt w Zakładzie Psychologii Społecznej Instytutu Psychologii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zajmuje się badaniem mechanizmów odpowiedzialnych za skuteczność wpływu społecznego, poszukiwaniem poznawczych uwarunkowań zachowań społecznych oraz badaniem wysiłkowych procesów mentalnych. Jest członkiem European Association of Experimental Social Psychology, Polskiego Stowarzyszenia Psychologii Społecznej (obecnie członek Zarządu) oraz zastępcą Redaktora Naczelnego (associate editor) pisma Psychologia Społeczna.
