Krótka rozprawa między trzema osobami, Panem, Wójtem a Plebanem

Dialog napisany przez Mikołaja Reja, wydany pod pseudonimem Ambroży Korczbok Rożek. Jest to utwór o współczesnej autorowi tematyce, zarówno politycznej, społecznej jak i obyczajowej, przez co ma charakter publicystyczny. Jego treść wiążę się z początkowym, pełnym jeszcze nadziei, etapem walki szlachty o egzekucję praw i odzyskanie dóbr koronnych. Ujawnia konflikt między trzeba stanami: szlachtą (przedstawicielem jest Pan), duchowieństwem (przedstawicielem jest Pleban) i chłopstwem (przedstawicielem jest Wójt). Całość poprzedza wiersz "Ku dobrym towarzyszom". W "Krótkiej rozprawie..." po raz pierwszy na karty polskiej literatury wprowadzono mowę potoczną. Polska w alegorycznej postaci Rzeczypospolitej sama opowiada o udrękach i kłopotach polskiego życia. Osoby dialogu (Pan, Wójt, Pleban) zostali obdarzeni indywidualnymi charakterystykami, zwłaszcza śmiały i krewki Wójt. Pozornie ostro się spierają, naprawdę jednak spokojnie i z namaszczeniem formułują swe myśli (które podsumuje w końcowej scenie postać Rzeczypospolitej). [wikipedia.pl]