Od Mojżesza do Mahometa

Wielu wybitnych przywódców religijnych występuje w historii jako "twórcy" i "założyciele" religii. Wprawdzie nie wszystkie, nawet wielkie religie powołują się na pewnych ludzi jako swych "założycieli", ale wiele dawnych i współczesnych religii uznaje swe pochodzenie od jakiegoś przywódcy, którego imię zachowuje jako symbol i najistotniejszy ze swych przymiotów. O takich religiach w przeciwieństwie do "naturalnych" - zwykło się mówić, że zostały "założone". (...) Mówiąc o "założeniu religii", nie chcemy twierdzić, jakoby jakiś natchniony prorok na podstawie własnych przeżyć i przemyśleń faktycznie "tworzył" nową religię i rozpowszechniał ją w świecie. Religia jest zjawiskiem społecznym i tak jak każde zjawisko społeczne podlega określonym prawom powstania, rozwoju i zaniku. Nie rodzi się ona z woli jakiejś jednostki, nie jednostka jest jej twórcą i przyczyną. Religia powstaje i rozwija się wskutek oddziaływania czynników religiotwórczych, które są na ogół liczne i skomplikowane. [Iskry, 1970].