Żydzi Zamojszczyzny 1864-1915

Niniejsza praca traktuje o społeczności żydowskiej, która mieszkała na Zamojszczyźnie w latach 1864-1915. Cezura wskazanego okresu ani obszar badawczy nie zostały wybrane przypadkowo. Data początkowa łączy się z wypadkami politycznymi lat 60. XIX stulecia, w których nastąpiły istotne zmiany dotyczące struktury administracyjnej Królestwa Polskiego, organizacji władz centralnych i terenowych. Przemiany dotknęły w tych latach również stosunków własnościowych. Przeprowadzone uwłaszczenie nie objęło ludności żydowskiej; również późniejsze zmiany w prawodawstwie władz rosyjskich nie przyznały jej prawa do ziemi. W większym stopniu społeczność ta odczuła zniesienie stosunków dominialnych w miastach. Miało ono szczególne znaczenie dla mieszkańców miast prywatnych, którzy byli obciążeni licznymi świadczeniami na rzecz właściciela. Na badanym terenie prawa do ich egzekwowania posiadała Ordynacja Zamojska1. W wyniku tych zmian nastąpiła drastyczna degradacja 338 ośrodków miejskich w Królestwie, doprowadzając do odebrania im statusu miast i poddając administracji gminnej. Dla wielu z nich było to początkiem powolnego upadku. Data końcowa nie wymaga bliższego wyjaśnienia, łączy się z zakończeniem panowania rosyjskiego w Królestwie. Można by oczywiście zakończyć pracę na roku 1918, wiele bowiem procesów i przemian, które zaszły w latach I wojny światowej na badanym terenie, wymaga odrębnych badań ze względu na całkowitą zmianę warunków. Opracowanie obejmuje więc zaledwie początkowy okres wojny i odmienne warunki, jakie nastąpiły na skutek zmiany władz zaborczych na okupacyjne. Niniejsze opracowanie stanowi próbę przedstawienia obrazu życia ludności żydowskiej na wskazanym terenie poprzez ujęcie różnorodnych dziedzin życia.