Duchowieństwo katolickie wobec sprawy narodowej:

Podzielone pomiędzy Rosję, Austrie i Prusy ziemie polskie przez ponad sto lat były objęte działaniami politycznymi i kulturalnymi zmierzającymi do ich unifikacji z nowymi metropoliami, a już przed rozbiorami poddane były silnym wpływom politycznym sąsiednich mocarstw. Przedstawiciele polskich elit, którzy pamiętali o tradycjach własnego państwa, mieli do wyboru ugodę z zaborcami, konspiracją i walkę o niepodległość lub tzw. pracę organiczną, czyli aktywność w dziedzinie gospodarki, oświaty, religii i kultury prowadzoną pod hasłami solidaryzmu społecznego.