Papusza

Papusza była pierwszą znaną w Polsce poetką piszącą wiersze w języku romskim. Spędziła 40 lat w taborze cygańskim i kolejne 30 próbowała przyzwyczaić się do niekoczowniczego trybu życia. Zmagała się z ludzką niechęcią, klanowym przesądem i własną słabością. O sobie mówiła – jak cytuje Agnieszka Koźmian w Papuszy: "Jestem dziewczyna biedna, spod krzaku. Nerwowa, duszę mam malutką. Jestem zwyczajny człowiek, może gorszy od wszystkich". Papusza, a właściwie Bronisława Wajs, przez prawie 30 lat była związana z Gorzowem. Nie wiadomo, gdzie i kiedy się urodziła. Sama twierdziła, że przyszła na świat w lesie, w taborze cygańskim w okolicach Płońska na Mazowszu. Nazywano ją Papuszą, co oznacza lalka, bo była urodziwa. Lubiła tańczyć i śpiewać. Jej mężem był starszy o 24 lata harfiarz Dionizy Wajs. Nie mieli dzieci. W okresie powojennym jej tabor jak wiele innych wędrował po wsiach i miasteczkach Pomorza Zachodniego, aby w 1949 roku osiąść w poniemieckim Żaganiu w zachodniej Polsce. Papusza po raz pierwszy w życiu zaniechała wędrówki, osiedliła się i zaczęła zapisywać swoje utwory. A czytać i pisać nauczyła się sama, kiedy była jeszcze dzieckiem. Nie mogła chodzić do szkoły, więc prosiła inne dzieci, by pokazały jej litery. Z czytaniem nie miała większych problemów, do końca życia zaś pisała z błędami, niewyraźnie.