Powrót

W "Powrocie" autor skupia się tylko i wyłącznie na europejskim teatrze działań wojennych. Opisuje losy dipisów, ludzi ocalonych z obozów koncentracyjnych, jeńców wojennych, byłych robotników przymusowych oraz innych szeroko pojętych wojennych uchodźców, którzy znaleźli się na terenie Niemiec. Opisuje zarówno problemy organizacyjne państw i instytucji, które objęły pieczę nad tymi rzeszami ludzi, pozbawionymi ojczyzny, jak i kwestie etyczne, pogmatwane losy oraz trudne wybory, przed jakimi musieli oni stawać. A wszystko to w atmosferze irytacji, nieznajomości specyfiki poszczególnych kultur i narodowości, niechęci do wydawania coraz to kolejnych pieniędzy na te ofiary wojny, przy poczuciu pogarszających się stale relacji ze Związkiem Radzieckim. Autor nie wybiela żadnej ze stron, krytykuje zarówno politykę państw i instytucji wspomagających, jak i nie zawsze właściwe zachowania samych dipisów. Daje szerokie spektrum tej problematyki, odkłamując wizję powszechnej szczęśliwości po nastaniu pokoju.Te relacje budzą dość gorzkie refleksje, ale pozwalają lepiej zrozumieć, dlaczego kolejne lata po zakończeniu II wojny światowej przyniosły następne konflikty, dlaczego wiele z dawnych żalów i roszczeń do dnia dzisiejszego budzi wzajemną niechęć oraz pretensje. Obowiązkowa lektura dla każdego zainteresowanego historią powojenną.