Zniewolony umysł

Książka Zniewolony umysł Czesława Miłosza została uznana za jedną z najważniejszych książek politycznych naszych czasów. Jest to wiwisekcja systemu totalitarnego, obażenie mechanizmów, które gwarantowały ciągłość demokracjom ludowym. W latach Polskiej Republiki Ludowej była to biblia opozycji. Noblista Czesław Miłosz w dziewięciu rozdziałach-esejach porusza kilka fundamentalnych dla tematu kwestii, a także prezentuje sylwetki czterech pisarzy, których kamufluje pseudonimami. Zabieg ten tłumaczy tym, że dla zachodniego czytelnika (gdzie ksiązka ukazała się po raz pierwszy, w Polsce była bowiem zakazana i krążyła jedynie w tzw. Drugim obigu) nieistotne byłoby nazwisko, a polski czytelnik powinien bez trudu rozpoznać owych literatów i działaczy kultury. Są oni tymi, którzy podpisali się pod doktryną socrealistycznego widzenia świata i stwarzania go poprzez swoją działalność oddziałującą na masy ludowe. Pierwszy z nich to Alfa - moralista, czyli Jerzy Andrzejewski. Autor takich powieści jak Ciemności kryją ziemię, Popiół i diament, Bramy raju. Miłosz wspomina ich znajomość, rozmowy jeszcze sprzed emigracji poety. Następny Beta, czyli nieszczęśliwy kochanek to Tadeusz Borowski. Miłosz wspomina jego debiut, wydawanie tomików podczas okupacji. Za kluczowy fakt usprawiedliwiający działalność powojenną Borowskiego Miłosz podaje pobyt w Oświęcimiu i zwrócenie się ku Wschodowi, by uciec od Zachodu, który go skrzywdził.