Rodowody niepokornych

Książka dobiega czterdziestki. Ukazała się drukiem w lecie 1971 roku, a przedmiotem jej rozważań są postawy społeczno-etyczne w Polsce ostatniej dekady XIX wieku i pierwszych trzech dekad wieku XX. Trudno powiedzieć, czy czterdzieści lat to dla książki dużo, czy mało. W polskim życiu zbiorowym zdarzyło się przez ten czas wiele, chyba więcej, niż skłonni byliśmy przypuszczać. Jako naród przeżyliśmy kolejno okres duchowej konsolidacji, czas kilkuetapowej walki o wolność, moment historycznego – choć nie całkiem spełnionego – zwycięstwa, po nim zaś czas rozczarowań i osłabienia ducha. Czy oznacza to, że psycho-społeczny cykl emocjonalny, zatoczywszy kolejne koło, powrócił do pozycji podobnej jak wtedy? Że znów, od nowa, trzeba będzie pracowicie krzesać iskry, które zatlą się – lub nie – w pokoleniu następnym? (...) Na mapie Europy nie ma miejsca na Polskę słabą i potulną – utrzyma się tylko Polska silna i bardzo samodzielna politycznie. Ale o taką Polskę walczyć zdołają tylko ludzie psychicznie i ideowo niepokorni. (...) prawdziwie niepokornych nigdy nie było wielu. Mimo to okazywali się historycznie skuteczni. A niepokornym każdy z nich stawał się – mocą własnej decyzji – sam. Z tą myślą oddaję kolejny raz tę książkę w ręce czytelnika. (Ze Wstępu autora) '