Motywacja do zmiany zachowań ryzykownych w chorobie

O tym, że zagrożenie wystąpieniem choroby i jej powikłań nie jest wystarczającym powodem wykonywania zaleceń lekarskich, przekonał się w już latach 50. ubiegłego wieku rząd Stanów Zjednoczonych, gdy Amerykanie nie korzystali z darmowych szczepień ochronnych przeciwko chorobie Heinego-Medina. Podobnie diagnoza choroby przewlekłej i jej powikłań nie jest dla pacjentów wystarczającym powodem zmiany wysokotłuszczowej diety, siedzącego trybu życia czy rzucenia palenia. Wymienione zachowania ryzykowne są przyczyną wzrostu zapadalności na choroby układu krążenia, nowotwory, choroby układu oddechowego i cukrzycę, które są odpowiedzialne za blisko 70% zgonów, w tym także te przedwczesne. Obecnie, tak jak ponad sześć dekad temu, wyjaśnienia problemu niestosowania się do zaleceń lekarskich poszukuje się na gruncie teorii i praktyki psychologicznej. Celem publikacji Jolanty Życińskiej jest zbudowanie modelu integrującego dominujące podejścia teoretyczne dotyczące motywowania do zmiany zachowań ryzykownych. Pierwsze z nich to teoria społeczno-poznawcza Alberta Bandury oraz jej rozwinięcie – procesualny model działań zdrowotnych Ralfa Schwarzera. Drugie ujęcie to teoria autodeterminacji Edwarda L. Deciego i Richarda M. Ryana. Wybór tych podejść został dokonany nie tylko ze względu na bogatą dokumentację empiryczną o uniwersalnym charakterze, lecz także z uwagi na ich zastosowanie w pracy z pacjentami chorymi przewlekle. W publikacji omówiono wytyczne dotyczące zmiany zachowań ryzykownych w chorobie, w tym korzyści płynące z ich stosowania przez pacjentów. Oprócz czynników motywacyjnych, analizie poddano takie uwarunkowania zmiany zachowań ryzykownych jak status socjoekonomiczny, rodzaj choroby przewlekłej oraz depresja. W drugiej części publikacji przedstawiono wyniki badań weryfikujących model zintegrowany w dwóch grupach pacjentów: po ostrym zespole wieńcowym oraz chorych z cukrzycą typu 2.