Zdobycz i wierność

Kiedy świat ogarnia wielki zamęt… Intrygująca powieść historyczna polskiego pisarza osiadłego od czasu wojny w Wielkiej Brytanii. Akcja powieści łotrzykowskiej, którą Jerzy Pietrkiewicz napisał po angielsku w 1955 roku, osadzona jest w siedemnastowiecznej Polsce i Rosji, a jej głównym bohaterem jest szkocki najemnik, kapitan Tobias Hume. Autor każe mu przyczynić się do wyszkolenia Dymitra, wiejskiego chłopaka z bagien Prypeci, który miał przejść do historii jako Dymitr Samozwaniec II. Osią powieści są związki pomiędzy trzema postaciami: Tobiasem Humem, Dymitrem i jego matką, a przygody bohaterów opisane są na barwnym tle historycznym - w powieści pojawiają się: spolszczony Szkot, Seton-Setoński, bojar Iwan Iwanowicz Nikityn, szkoccy żołnierze i handlarze, polska szlachta i chłopi. Główny bohater powieści, Tobias Hume, to także postać historyczna: najemny żołnierz, kompozytor i muzyk grający na violi da gamba oraz wynalazca, pragnący stworzyć nowy oręż bojowy - w książce buduje swą Wielką Machinę na rubieżach Rzeczpospolitej, pośród wyziewów Bagien Prypeckich. Wszystko, co po nim do dziś pozostało, to wydane na początku siedemnastego wieku dwa tomy kompozycji oraz petycja do Parlamentu, która, cytowana w powieści, stanowi jej epilog. Dzieje losu Tobiasa Hume’a w powieści Jerzego Pietrkiewicza przedstawione są nie tylko jako charakterystyczne dla burzliwego wieku siedemnastego, ale i jako zaskakująco aktualne w naszych czasach. To bycie uchodźcą, ale na odwrót: szkockim wygnańcem w Europie Wschodniej.