Polski esej literacki:

Uprawiany co najmniej od czasów Montaigne`a, esej stał się w XX wieku jednym z najważniejszych gatunków literackich, równie istotnym jak wiersz liryczny, poemat czy powieść. Sięgali po niego także najwybitniejsi pisarze polscy: Witold Gombrowicz, Zbigniew Herbert, Czesław Miłosz, Jerzy Stempowski. Grunt pod ich dokonania przygotowali twórcy wcześniejszego stulecia, m.in. Aleksander Świętochowski, Wiktor Gomulicki, Zenon Przesmycki (Miriam). Oczywiście korzenie eseju w polszczyźnie sięgają głębiej. Jak głęboko? To zależy od przyjętej definicji gatunku. Antologia w opracowaniu Jana Tomkowskiego przedstawia historię polskiej eseistyki od późnego romantyzmu po współczesność. Wyborowi tekstów czterdziestu wybitnych polskich autorów, począwszy od Cypriana Kamila Norwida, a skończywszy na Jarosławie Marku Rymkiewiczu, towarzyszą obszerne biogramy oraz skrupulatne komentarze. Zgodnie z intencją Tomkowskiego esej jest tu postrzegany jako dzieło literackie, a nie forma publicystyki.