Społeczne i prawne aspekty handlu ludźmi

Handel ludźmi jest zbrodnią godności i wolności człowieka. Jest poważnym przestępstwem rażąco naruszającym podstawowe prawa człowieka, którego istotą jest wykorzystanie osoby nawet za jego zgodą, przy użyciu konkretnych metod i środków1. W wymiarze krajowym i międzynarodowym handel ludźmi stanowi jedno z ważniejszych zagrożeń dla ludzkości. Jest to zjawisko społeczne i wielowymiarowe, pozbawia ludzi przysługujących im praw i swobód. Stanowi problem globalny współczesnego świata a także jest to jeden z głównych przejawów współczesnej zorganizowanej przestępczości. Handel ludźmi jest zabroniony na mocy Karty praw podstawowych Unii Europejskiej. Został również wskazany jako przestępstwo w art. 83 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Przestępstwa wymienione w art. 83 znane są jako „europrzestępstwa”. Są to szczególnie poważne przestępstwa o wymiarze transgranicznym2. Handel ludźmi to kupowanie, sprzedawanie oraz wykorzystywanie dorosłych i dzieci. Jest to zjawisko, które ma negatywny wpływ na osoby fizyczne, społeczeństwo i gospodarkę. Osoby dopuszczające się handlu ludźmi wykorzystują słabszą pozycję społeczną określonych osób, którą mogą pogarszać takie czynniki, jak ubóstwo, dyskryminacja, różnice w traktowaniu kobiet i mężczyzn, przemoc wobec kobiet, brak dostępu do edukacji, konflikty etniczne oraz katastrofy naturalne3. Handel ludźmi jest przestępstwem wieloczynnościowym, a sprawcy stosują szereg środków celem skutecznego zwerbowania i wykorzystania ofiar. Najczęściej są to metody dotyczące wprowadzania w błąd co do oferowanej pracy lub charakteru związku emocjonalnego pomiędzy werbownikiem a przyszłą ofiarą (tzw. metoda „na miłość”). Osoby są wykorzystywane do niewolniczej pracy, prostytucji, żebractwa, do popełniania przestępstw, do zawierania fikcyjnych umów, w tym także małżeńskich. Stają się więc silnie uzależnione od sprawców zarówno materialnie, jak i emocjonalnie. Dlatego też przeciwdziałanie handlowi ludźmi, jak również pomoc ofiarom mają wymiar wielosektorowy i wymagają kompetencji ekspertów z wielu dziedzin4.