Koszty transakcyjne w procesach współtworzenia wartości przez konsumentów

Teoria kosztów transakcyjnych jest jedną z głównych koncepcji, obok teorii agencji i teorii praw własności, rozwijaną od wielu lat w szerokim nurcie nowej ekonomii instytucjonalnej. Jest ona odpowiedzią na problem nieefektywności procesów tworzenia wartości w gospodarce na poziomie mikro- i makroekonomicznym. Zgodnie z założeniami R. Coase’a rynki i przedsiębiorstwa stanowią alternatywne sposoby koordynacji procesów wytwarzania i wymiany, a jedną z ważniejszych przyczyn istnienia przedsiębiorstw są koszty transakcyjne. Poprzez ich ograniczanie w ramach hierarchicznych struktur przedsiębiorstwa są w stanie bardziej efektywnie gospodarować i tworzyć wartość. Pojawienie się nowoczesnych technologii komunikacyjnych i informacyjnych, w tym sieci Internet i telefonii komórkowej, stworzyło nie tylko nowe możliwości zwiększenia efektywności po stronie przedsiębiorstw, ale przede wszystkim ujawniło duży potencjał konsumentów, jako nie tylko odbiorców dostarczanych przez przedsiębiorstwa wartości, ale również ich współtwórców. P. Kotler nazywa to transformacją ról i postuluje zmianę podejścia w działalności przedsiębiorstw w ramach założeń tzw. marketingu 4.0. Nowe modele biznesowe pokazują, że konsumenci stali się częścią łańcuchów wartości wielu przedsiębiorstw. Przyczyniły się do tego również zmiany społeczne, globalizacja, zagrożenia ekologiczne i pojawienie się w związku z tym koncepcji sharing economy i circular economy. W monografii autor podejmuje pomijany dotąd problem kosztów transakcyjnych po stronie konsumentów, przyjmując założenie o ich istotnej roli we współczesnych procesach współtworzenia wartości (co-creation). Przykładem nowych modeli biznesowych są media społecznościowe, jak Facebook czy Instagram. Przeprowadzone przez autora badania oraz ich wyniki zaprezentowane w monografii weryfikują pozytywnie szereg hipotez o istnieniu kosztów transakcyjnych po stronie konsumentów oraz powodujących je czynników. Zaproponowany model badawczy i rozważania poczynione w całej monografii są dla autora pretekstem do zaproponowania szerokiego programu badawczego zakładającego analizę kosztów transakcyjnych zarówno w układach horyzontalnych, tzn. w łańcuchach tworzenia wartości, jak i układach wertykalnych, związanych z tworzeniem i funkcjonowaniem struktur koordynacji na poziomie mikro-, mezo- i makroekonomicznym. Kluczową rolę w tych procesach odgrywa środowisko instytucjonalne oraz czynniki behawioralne i społeczne związane z podejmowaniem decyzji przez jednostki występujące w różnych rolach i ogniwach procesów współtworzenia wartości w gospodarce.