Czynniki mikrobiologiczne w zarządzaniu ochroną zbiorów muzealnych

Misją instytucji zajmujących się ochroną dóbr kultury jest utrzymanie obiektów zabytkowych i dzieł sztuki w jak najlepszym stanie w długiej perspektywie czasowej. Prawidłowe zarządzanie obiektami dziedzictwa kulturowego wymaga więc podejścia prewencyjnego do określenia bezpiecznego przechowywania i ekspozycji obiektów w aspekcie ich uszkodzenia lub utraty. Wśród zagrożeń występujących w środowisku muzeów, archiwów i bibliotek ważną rolę odgrywają czynniki biologiczne, w tym mikrobiologiczne. Głównym celem monografii była ocena wpływu zagrożenia mikrobiologicznego na obiekty zabytkowe, możliwości jego identyfikacji i zastosowania analiz mikrobiologicznych jako narzędzia w rozwiązywaniu problemów z zakresu konserwacji prewencyjnej i naprawczej oraz analizie ryzyka w zarządzaniu ochroną zbiorów. Analizowane w pracy studia przypadków: zabytkowych księgozbiorów, kolekcji tkanin liturgicznych oraz środowiska przechowywania i eksponowania obiektów w różnych instytucjach z obszaru dziedzictwa kulturowego pokazały, że badania takie pomagają oceniać ryzyko biodeterioracji poprzez wskazanie poziomów skażenia mikrobiologicznego i potencjału degradacyjnego drobnoustrojów. W pracy zaproponowano bezstykową metodę chromatografii gazowej – spektrometrii mas (SPME-GC-MS) do szybkiej detekcji grzybów pleśniowych przez analizę emitowanych przez nie lotnych związków organicznych (MVOCs) oraz metodę wykluczania molekularnego (SEC) do badania jakości i bezpieczeństwa procesów prania konserwatorskiego. Przedstawiono działania profilaktyczne i naprawcze w zakresie postępowania z ryzykiem mikrobiologicznym, takie jak utrzymanie reżimów klimatycznych zapobiegających rozwojowi mikroorganizmów oraz metody prewencyjne przewidywania skażenia mikrobiologicznego na podstawie modelu biohygrotermalnego lub indeksu grzybowego, omówiono systemowe rozwiązania podejmowane przy wdrażaniu systemu Integrated Pest Management (IMP) umożliwiające kontrolę występowania i śledzenie zmian aktywności mikroorganizmów i owadów w czasie i przestrzeni, co pozwala na wyznaczenie akceptowalnego poziomu skażenia oraz szybkie i celowe wdrażanie środków zaradczych.