Rotmistrz Henryk Leliwa-Roycewicz i jego żołnierze

Zmienne losy polskiej historii, najważniejsze wydarzenia XX wieku rozgrywały się na oczach rotmistrza Henryka Leliwy-Roycewicza. Był ich świadkiem i uczestnikiem jako członek wileńskiej POW, uczestnik wojny 1920 r., oficer ułanów, w kampanii 1939 dowodził szarżą ułańska pod Krasnobrodem. Ciężko ranny w walce z bandami UPA, które wraz z wojskami sowieckimi wkroczyły do Polski 17 września został po raz pierwszy odznaczony Virtuti Militari. Był żołnierzem Armii Krajowej, współtwórcą i dowódcą legendarnego batalionu Kiliński. Podczas Powstania Warszawskiego ze swoim batalionem szturmował na Prudential, główny gmach Poczty Polskiej, PASTĘ. We wrześniu 1944 r. ciężko ranny, po raz drugi był odznaczony Virtuti Militari, a Krzyż Walecznych przyznano rotmistrzowi trzykrotnie. Po 1945 r. skazany został przez władze komunistyczne na sześć lat więzienia za działalność AK-owską. "Przyrzekłem sobie, że nigdy nie będę żyć pod władzą rosyjską" wyznał w śledztwie w 1950 r. podczas przesłuchań prowadzonych przez UB. Po 1956 r, powrócił do swego ukochanego sportu jeździectwa i pracował jako trener, mimo że był inwalidą 5 klasy. W 1990 r., tuż przed śmiercią został awansowany do stopnia pułkownika. Rotmistrz Roycewicz, obok Janusza Kusocińskiego i Bronisława Czecha to jedna z najwybitniejszych postaci w historii sportu polskiego. Najlepszy jeździec polski w okresie międzywojennym, wicemistrz olimpijski w 1936 r. był przez lata postacią zapomnianą, ponieważ po 1945 r. był więźniem politycznym. Książka Zbigniewa Chmielewskiego przypomina tego niezwykłego człowieka. Zdaniem autora rotmistrz Leliwa-Roycewicz to symbol polskich olimpijczyków, patriotów, wychowany w kulcie powstania styczniowego 1863 roku oraz tradycji piłsudczykowskich. Był jednym z najbardziej zaufanych oficerów generała Władysława Andersa. [stowarzyszenielarix.pl]