Dzieje Narodu i Państwa Polskiego: Wojny kozackie w dawnej Polsce

W 1648r. wybuchło powstanie, na czele którego stanął Bohdan Chmielnicki. Do oddziałów Chmielnickiego przyłączyły się duże rzesze ludności ukraińskiej oraz oddziały tatarskie. Bardzo szybko podbili Ukrainę. Jednak sytuacja uległa zmianie gdy wioska polskie obroniły twierdzę w Zbarażu. Polacy zapłacili ogromny okup i namówili Tatarów do odstąpienia od udziału w bitwie. Chmielnicki został uznany hetmanem na Ukrainie, zwiększono liczbę Kozaków rejestrowych. Wkrótce ugodę złamano i wznowiono bitwę. Znowu Tatarzy wspomagali Kozaków. W trzydniowej bitwie pod Beresteczkiem w 1651r. Kozacy zostali pokonani, a główną przyczyną było wycofanie się Tatarów. Chmielnicki, opuszczony przez Tatarów, sprzymierzył się z Moskwą, zawierając z nią układ o połączeniu Rosji i Ukrainy. Ten konflikt RP przekształcił się w wojnę polsko-rosyjską. Zakończyła się ona rozejmem w 1667r. Ukrainę podzielono między Polskę i Rosję, a traktat pokojowy podpisano w 1686r.