Powrót pogan

Współczesny poganin może więc w dowolny sposób interpretować starożytne tezy, komponować własną wiarę z elementów dowolnie wybranych z najróżniejszych tradycji, a nawet stwarzać swoją religię od początku – w sobie tylko wiadomy sposób i według własnych reguł. Rozróżnienia doktrynalne czy etyczne nie są istotne. Łączy je obcość, a nawet wrogość wobec chrześcijaństwa. Obecnie na nowo rozpaliła się debata nad znaczeniem pogaństwa i szamanizmu, zwłaszcza po słynnym tzw. „Synodzie Amazońskim”. Bałwochwalstwo i synkretyzm religijny zdają się napierać na bramy Kościoła.