Część 4 : Toksykologia szczegółowa – wybrane zagadnienia; 27. Toksykologia wybranych metali – Kamil Jurowski, Piotr Hydzik; 27.1. Wstęp – Kamil Jurowski; 27.2. Podstawowe terminy stosowane w toksykologii metali – Kamil Jurowski; 27.3. Biologiczne znaczenie metali w kontekście toksykologicznym – Kamil Jurowski; 27.4. Metale ciężkie – Kamil Jurowski, Piotr Hydzik; 27.4.1. Ołów; 27.4.2. Rtęć; 27.4.3. Kadm; 27.4.4. Arsen; 27.5. Pozostałe metale mające znaczenie toksykologiczne – Kamil Jurowski; 27.5.1. Beryl; 27.5.2. Osm; 27.5.3. Polon; 27.5.4. Tal; 28. Trucizny obecne w roślinach występujących w Polsce – Anita Rutkowska; 28.1. Wstęp; 28.2. Rośliny neurotoksyczne; 28.3. Rośliny halucynogenne; 28.4. Rośliny kardiotoksyczne; 28.5. Rośliny gastroenterotoksyczne; 28.6. Fitotoksyny działające na układ oddechowy; 28.7. Rośliny dermatotoksyczne; Piśmiennictwo; 29. Trucizny pochodzące od zwierząt występujących w Polsce – Krzysztof Ciszowski, Kamil Jurowski; 29.1. Wstęp – Kamil Jurowski, Krzysztof Ciszowski; 29.2. Jadowite owady – Krzysztof Ciszowski; 29.3. Jadowite pająki – Krzysztof Ciszowski; 29.4. Jadowite węże – Kamil Jurowski, Krzysztof Ciszowski; 29.5. Jadowite płazy – Krzysztof Ciszowski; 29.6. Jadowite ssaki – Krzysztof Ciszowski; 30. Trucizny grzybowe mające znaczenie w Polsce – Krzysztof Ciszowski; 30.1. Wstęp; 30.2. Zatrucia grzybami wielkoowocnikowymi; Piśmiennictwo; 31. Toksykologia substancji uzależniających – Wojciech Piekoszewski, Ewa Florek, Marta Napierała; 31.1. Podstawowe pojęcia i definicje – Wojciech Piekoszewski, Ewa Florek; 31.1.1. Farmakologiczno-biochemiczny mechanizm uzależnienia; 31.2. Toksyczność dymu tytoniowego – Ewa Florek, Marta Napierała, Wojciech Piekoszewski; 31.2.1. Historia tytoniu; 31.2.2. Epidemiologia uzależnienia od tytoniu; 31.2.3. Skład chemiczny dymu tytoniowego; 31.2.4. Składniki kancerogenne dymu tytoniowego; 31.2.5. Metabolizm nikotyny i kotyniny; 31.2.6. Palenie tytoniu a ciąża; 31.2.7. Konsekwencje zdrowotne palenia tytoniu; 31.3. Toksykologiczne aspekty alkoholu etylowego – Wojciech Piekoszewski, Ewa Florek; 31.3.1. Informacje wstępne; 31.3.2. Wchłanianie alkoholu; 31.3.3. Dystrybucja alkoholu; 31.3.4. Eliminacja alkoholu; 31.3.5. Toksyczne działanie alkoholu; 31.3.6. Cechy uzależnienia od alkoholu; 31.3.7. Diagnostyka uzależnienia od alkoholu; 31.3.8. Leczenie uzależnienia od alkoholu; 31.4. Uzależniające środki psychodepresyjne – Wojciech Piekoszewski, Ewa Florek; 31.4.1. Informacje wstępne; 31.4.2. Opioidy; 31.5. Rozpuszczalniki (kleje) – Wojciech Piekoszewski, Ewa Florek; 31.5.1. Informacje wstępne; 31.5.2. Toluen; 31.5.3. Chlorowane węglowodory; 31.6. Stymulanty – środki pobudzające OUN – Wojciech Piekoszewski, Ewa Florek ; 31.6.1. Informacje wstępne; 31.6.2. Amfetaminy; 31.6.3. Kokaina; 31.7. Halucynogeny – Wojciech Piekoszewski, Ewa Florek; 31.7.1. Informacje wstępne; 31.7.2. Halucynogeny serotoninergiczne; 31.7.3. Amfetaminy halucynogenne; 31.7.4. Halucynogeny antycholinergiczne; 31.7.5. Anestetyki dysocjacyjne halucynogenne; 31.8. „Dopalacze” – Wojciech Piekoszewski, Ewa Florek; 31.8.1. Informacje wstępne; 31.8.2. Rośliny zaliczane do „dopalaczy”; Piśmiennictwo; 32. Toksykologia pestycydów – Bartosz Wielgomas; 32.1. Wstęp; 32.2. Źródła ekspozycji dla człowieka; 32.3. Nadzór nad wprowadzaniem do obrotu i obrotem pestycydów w Polsce; 32.4. Klasyfikacje pestycydów; 32.5. Charakterystyka pestycydów; 32.5.1. Insektycydy; 32.5.2. Herbicydy; 32.5.3. Fungicydy; 32.5.4. Repelenty; 32.6. Rola pestycydów w ochronie zdrowia publiczneg; 32.7. Integrowana ochrona roślin; 32.8. Ryzyko związane z pozostałościami pestycydów w żywności; 32.9. Pestycydy stosowane w gospodarstwach domowych; 32.10. Monitoring biologiczny narażenia na pestycydy; Piśmiennictwo; 33. Bojowe środki trujące – Krzysztof Ciszowski; 33.1. Wstęp; 33.2. Środki paralityczno-drgawkowe; 33.3. Środki parzące (nekrozujące); 33.4. Środki ogólnotrujące; 33.5. Środki duszące; 33.6. Środki drażniące; 33.7. Środki psychotoksyczne (psychomimetyczne); 33.8. Toksyn; Piśmiennictwo; Część 5 : Toksykologia stosowana; 34. Toksykologia analityczna i analiza toksykologiczna – Kamil Jurowski, Ewa Gomółka, Mirosław Krośniak, Joanna Kasprzyk, Katarzyna Madej; 34.1. Wstęp – Kamil Jurowski; 34.2. Główne cele analizy toksykologicznej – Kamil Jurowski; 34.3. Ogólny tok postępowania w analizie toksykologicznej – Kamil Jurowski; 34.4. Próbki biologiczne w toksykologii sądowo-lekarskiej i toksykologii klinicznej – Ewa Gomółka, Kamil Jurowski; 34.4.1. Podstawowe pojęcia stosowane w analizie klinicznej/sądowej materiału biologicznego; 34.4.2. Klasyfikacja próbek w toksykologii analitycznej; 34.4.3. Charakterystyka najważniejszych próbek biologicznych; 34.4.4. Pobieranie próbek w toksykologii analitycznej; 34.4.5. Przechowywanie próbek w toksykologii analitycznej; 34.4.6. Metody przygotowania próbek biologicznych; 34.4.7. Kontrola jakości i zasady dobrej praktyki laboratoryjnej (GLP) w badaniach próbek biologicznych; 34.5. Najpopularniejsze techniki i metody stosowane w toksykologii analitycznej – Kamil Jurowski, Mirosław Krośniak, Joanna Kasprzyk, Katarzyna Madej, Ewa Gomółka; 34.5.1. Techniki spektroskopowe – Kamil Jurowski, Mirosław Krośniak; Spektroskopia UV-VIS – Kamil Jurowski; Spektroskopia w podczerwieni (IR) – Kamil Jurowski; Atomowa spektroskopia absorpcyjna (ASA) – Mirosław Krośniak; 34.5.2. Spektrometria mas – Kamil Jurowski, Joanna Kasprzyk; Informacje wstępne – Kamil Jurowski; Spektrometria mas z jonizacją w plazmie indukcyjnie sprzężonej (ICP-MS) – Kamil Jurowski; Jonizacja/desorpcja próbki wspomagana matrycą (MALDI) – Joanna Kasprzyk; 34.5.3. Techniki chromatograficzne i pokrewne – Katarzyna Madej; 34.5.4. Techniki immunoenzymatyczne – Ewa Gomółka; Piśmiennictwo; 35. Toksykologia kliniczna – Piotr Hydzik, Krzysztof Ciszowski, Dorota Szpak, Iwona Popiołek; 35.1. Wstęp – Piotr Hydzik; 35.2. Ośrodek informacji toksykologicznej – rola, funkcjonowanie, znaczenie i zadania – Piotr Hydzik; 35.3. Toksydromy – zespoły specyficznych objawów klinicznych – Piotr Hydzik; 35.3.1. Zebranie informacji dotyczących narażenia z uwzględnieniem danych toksykologicznych; 35.3.2. Ponowna kliniczna ocena; 35.3.3. Wdrożenie metod przyspieszających eliminację wchłoniętego ksenobiotyku; 35.3.4. Przedłużona obserwacja; 35.3.5. Rozpoznawanie toksydromów; 35.4. Zatrucia lekami; 35.4.1. Zatrucia lekami przeciwbólowymi i przeciwzapalnymi – Piotr Hydzik; 35.4.2. Zatrucia lekami wpływającymi na ośrodkowy układ nerwowy – Krzysztof Ciszowski; 35.4.3. Zatrucia lekami i innymi ksenobiotykami działającymi na układ krążenia – Dorota Szpak; 35.5. Zatrucia substancjami psychoaktywnymi – Piotr Hydzik; 35.6. Zatrucia wybranymi alkoholami – Piotr Hydzik; 35.6.1. Zatrucia alkoholem etylowym; 35.6.2. Ostre zatrucia izopropanolem; 35.6.3. Ostre zatrucia metanolem i glikolem etylenowym; 35.7. Zatrucia gazami duszącymi chemicznie – Krzysztof Ciszowski; 35.7.1. Zatrucia tlenkiem węgla(II); 35.7.2. Zatrucia cyjankami; 35.7.3. Zatrucia siarkowodorem; 35.8. Zatrucia wybranymi metalami – Piotr Hydzik; 35.8.1. Specyficzne efekty zatrucia metalami; 35.8.2. Ołów; 35.8.3. Rtęć; 35.8.4. Kadm; 35.9. Zatrucia środkami chemii gospodarczej, budowlanej i ogrodowej – Iwona Popiołek; 35.9.1. Zatrucia środkami chemii gospodarczej/domowej; 35.9.2. Zatrucia środkami chemii budowlanej; 35.9.3. Zatrucia środkami chemii ogrodowej; 35.10. Zatrucia truciznami pochodzenia naturalnego – Krzysztof Ciszowski; 35.10.1. Zatrucia truciznami pochodzenia roślinnego; 35.10.2. Zatrucia truciznami pochodzenia zwierzęcego; 35.10.3. Zatrucia truciznami grzybowymi; Piśmiennictwo; 36. Laboratoryjna toksykologia medyczna – Ewa Gomółka; 36.1. Wstęp; 36.2. Najważniejsze aspekty diagnostyki toksykologicznej; 36.2.1. Faza przedanalityczna; 36.2.2. Faza analityczna; 36.2.3. Faza postanalityczna; 36.3. Alkohole; 36.3.1. Alkohol etylowy; 36.3.2. Alkohole niespożywcze; 36.4. Leki; 36.4.1. Najważniejsze informacje; 36.4.2. Terapia monitorowana; 36.5. Narkotyki i nowe substancje psychoaktywne (NSP); 36.5.1. Najważniejsze informacje; 36.5.2. Tabletka gwałtu; 36.6. Toksyczne gazy; 36.7. Związki methemoglobinotwórcze; 36.8. Grzyby; 36.9. Pestycydy; 36.10. Metale; Piśmiennictwo; 37. Toksykologia sądowa – Maria Kała, Wojciech Lechowicz, Piotr Adamowicz, Dariusz Zuba; 37.1. Zarys historii toksykologii sądowej – Maria Kała; 37.2. Rola i zadania toksykologii sądowej – Maria Kała ; 37.3. Rola i odpowiedzialność biegłego sądowego – Maria Kała; 37.4. Toksykologia sądowo-lekarska – Maria Kała; 37.4.1. Zakres działania; 37.4.2. Materiał do badań w toksykologii sądowo-lekarskiej; 37.4.3. Badania toksykologiczne dla celów sądowych; 37.4.4. Metody analityczne w toksykologii sądowo-lekarskiej; 37.4.5. Wymagania wobec metod stosowanych w laboratorium sądowym; 37.4.6. Interpretacja wyników badań; 37.5. Analityka toksykologiczna w laboratorium sądowym – Wojciech Lechowicz; 37.5.1. Zagadnienia ogólne; 37.5.2. Przygotowanie materiału; 37.5.3. Metody separacyjne; 37.5.4. Metody detekcji; 37.5.5. Analiza danych i archiwizacja; 37.6. Wybrane zagadnienia szczegółowej toksykologii sądowej; 37.6.1. Nowe substancje psychoaktywne – Piotr Adamowicz; 37.6.2. Substancje ułatwiające dokonanie przestępstwa – Piotr Adamowicz; 37.6.3. Środki działające podobnie do alkoholu – Maria Kała; 37.6.4. Alkohologia – Dariusz Zuba; Piśmiennictwo; 38. Toksykoproteomika – Joanna Kasprzyk, Wojciech Piekoszewski; 38.1. Wstęp; 38.2. Biomarkery proteomiczne; 38.3. Proteomika w toksykologii narządowej; 38.4. Perspektywy toksykoproteomiki; 38.5. Przyszłość proteomiki w badaniach toksykologicznych; Piśmiennictwo; 39. Toksykologia i ocena bezpieczeństwa żywności i żywienia – Małgorzata Schlegel-Zawadzka; 39.1. Wstęp; 39.2. Autentyczność żywności a możliwość zafałszowania i zagrożenia dla zdrowia; 39.3. Jakość zdrowotna świeżych warzyw i owoców. Potencjalne zagrożenie zdrowotne ze strony żywności świeżej, nieprzetworzonej i minimalnie przetworzonej; 39.4. Bezpieczeństwo żywieniowe/żywnościowe; 39.5. Bezpieczeństwo żywności39.6. Kulturowe uwarunkowania bezpieczeństwa żywności; 39.7. Bezpieczeństwo sanitarno-epidemiologiczne w Polsce; Piśmiennictwo; 40. Toksykologia kosmetyków i ocena bezpieczeństwa produktów kosmetycznych – Kamil Jurowski; 40.1. Wstęp; 40.1.1. Ekspozycja na ksenobiotyki obecne w produktach kosmetycznych; 40.1.2. Podstawowe definicje; 40.2. Toksykologia kosmetyków; 40.2.1. Znaczenie toksykologii kosmetyków i stopień jej rozwoju; 40.2.2. Zakres współczesnej toksykologii kosmetyków; 40.3. Ocena bezpieczeństwa produktów kosmetycznych; 40.3.1. Wstępne informacje na temat oceny bezpieczeństwa produktów kosmetycznych; 40.3.2. Aktualne regulacje prawne i inne dokumenty niezbędne do oceny bezpieczeństwa produktów kosmetycznych; 40.3.3. Raport z oceny bezpieczeństwa produktów kosmetycznych; Piśmiennictwo; 41. Ekotoksykologia – Ryszard Laskowski; 41.1. Wstęp; 41.2. Ekotoksykologia jako nauka podstawowa; 41.3. Ekotoksykologia jako nauka stosowana; 41.4. Ekotoksykologia organizmu; 41.4.1. Koszty detoksykacji – ogólna teoria stresu; 41.4.2. Toksykokinetyka i toksykodynamika (TK-TD); 41.5. Ekotoksykologia zespołów; 41.6. Ekotoksykologia w praktyce; Piśmiennictwo; 42. Toksykologia środowiska – Bogusław Buszewski, Katarzyna Rafińska, Paweł Pomastowski, Aneta Krakowska-Sieprawska, Agnieszka Rogowska, Anna Król; 42.1. Znaczenie toksykologii środowiska we współczesnym świecie; 42.2. Wpływ zanieczyszczeń na ekosystemy; 42.3. Źródła substancji toksycznych w środowisku naturalnym; 42.4. Drogi migracji substancji toksycznych w środowisku; 42.5. Proces oceny ryzyka środowiskowego; Piśmiennictwo; 43. Nanotoksykologia – Marcin Kruszewski, Agnieszka Grzelak, Lucyna Kapka-Skrzypczak, Anna Małgorzata Lankoff; 43.1. Wstęp; 43.2. Wnikanie nanomateriałów do komórek; 43.2.1. Kinetyka wnikania nanomateriałów do komórek; 43.2.2. Komórkowe mechanizmy warunkujące wnikanie nanomateriałów; 43.2.3. Dystrybucja wewnątrzkomórkowa; 43.3. Biodystrybucja, farmakokinetyka i usuwanie nanomateriałów z organizmu; 43.4. Toksyczność nanomateriałów; 43.4.1. Toksyczność nanomateriałów in vitro; 43.4.2. Toksyczność nanomateriałów in vivo dla ssaków; 43.5. Rola układu immunologicznego w odpowiedzi na działanie nanomateriałów; 43.6. Rola stresu oksydacyjnego w toksyczności nanomateriałów; 43.7. Podsumowanie; Piśmiennictwo; 44. Toksykologia weterynaryjna – Andrzej Posyniak; 44.1. Wstęp; 44.2. Specyfika zatruć zwierząt; 44.3. Czynniki determinujące działanie trucizn u zwierząt; 44.4. Toksykokinetyka; 44.4.1. Procesy metaboliczne w organizmie zwierzęcym; 44.4.2. Rola mikroflory trawieńca w procesach metabolicznych; 44.4.3. Wpływ innych substancji obcych na biotransformację; 44.5. Bezpieczeństwo stosowania pasz; 44.5.1. Ryzyko przechodzenia substancji toksycznych do żywności; 44.6. Toksyczne działanie pestycydów; 44.7. Toksyczne działanie mykotoksyn i mykotoksykozy; 44.8. Toksyczne działanie roślin; 44.8.1. Dlaczego zwierzęta zjadają trujące rośliny?; 44.8.2. Substancje toksyczne występujące w roślinach; 44.9. Toksyczne działanie żywności; 44.10. Toksyczne działanie trwałych związków organicznych; 44.11. Toksyczne działanie metali; 44.12. Toksyczne działanie azotanów(V) i azotanów(III); 44.13. Zatrucia lekami weterynaryjnymi i dodatkami do pasz oraz na skutek zafałszowania pasz; 44.13.1. Zabezpieczenie konsumentów przed pozostałościami leków; 44.14. Zatrucia lekami, substancjami chemii gospodarczej i innymi substancjami; 44.15. Zatrucia jadem zwierzęcym; 44.16. Weterynaryjna diagnostyka toksykologiczna; 44.17. Postępowanie lecznicze w zatruciach zwierząt; Piśmiennictwo; 45. Toksykologiczna ocena ryzyka zdrowotnego – Adam Prokopowicz, Andrzej Sobczak; 45.1. Wstęp; 45.2. Identyfikacja zagrożenia; 45.3. Ocena zależności dawka–odpowiedź; 45.4. Ocena narażenia; 45.5. Charakterystyka ryzyka; 45.6. Nowe kierunki w ocenie ryzyka zdrowotnego.[K]
