Klimat a drewno zabytkowe

Drewno zabytkowe jest materiałem, z którego wykonanych jest wiele cennych przedmiotów i budowli. Stanowi materiał konstrukcyjny oraz służy do wykańczania wnętrz. Z niego wykonane są także meble i elementy zdobnicze. Możemy je odnaleźć w muzeach, skansenach, kościołach, klasztorach, pałacach, zamkach, dworkach oraz domach prywatnych i wnętrzach reprezentacyjnych. Drewno zabytkowe stanowi majątek narodowy i to bardzo często znacznej wartości. Pogarszanie się stanu fizycznego, a więc stanu zachowania drewnianych przedmiotów i obiektów muzealnych, będzie więc równoznaczne z uszczupleniem spuścizny kulturalnej. Aby do tego nie dopuścić i skutecznie przeciwdziałać niebezpieczeństwom, trzeba je dostrzegać i przewidywać, a do tego potrzebna jest ogromna wiedza o procesach zachodzących w drewnie pod wpływem czynników zewnętrznych. W kontekście powyższego nie dziwią gorzkie słowa wypowiedziane przez jednego ze specjalistów od zagadnień konserwacji: człowiek jest najgorszym wrogiem dzieł sztuki (Coremans 1967). W otoczeniu ignorancji lub nieuzasadnionej pewności dokonywane są, nierzadko katastrofalne w skutkach, zabiegi konserwatorskie. Obiekty drewniane są narażone na zmienne warunki klimatyczne, które prowadzą do ich trwałych uszkodzeń. W różnych miejscach i odstępach czasowych zdarzają się te same błędy i niedopatrzenia. W ostatnim stuleciu przeprowadzono wiele badań, które prezentowane były w postaci opracowań i publikacji, a także odczytów konferencyjnych. Niedogodnością dla praktycznego wykorzystania tej wiedzy jest trudność w jej skompletowaniu i usystematyzowaniu. Zadanie to w zakresie wpływu klimatu na drewno zabytkowe ma spełnić niniejsze opracowanie. Jest ono przeznaczone dla studentów studiów wieczorowych na kierunku konserwacja drewna zabytkowego, a także dla wszystkich osób zajmujących się przechowywaniem i zabezpieczaniem cennego drewna. W celu przypomnienia czy też uzupełnienia niektórych wiadomości na wstępie omówiono syntetycznie parametry powietrza i sposoby ich pomiaru, przybliżono także charakterystykę klimatu zewnętrznego i wewnętrznego oraz budowę strukturalną drewna jako reprezentanta materiałów higroskopijnych. W dalszej części przedstawione są zależności między temperaturą i wilgotnością względną powietrza a zachowaniem się drewna. Dość szczegółowo omówione są zjawiska sorpcji i przyczyny anizotropii skurczu. Z uwagi na złożoność zagadnień i wzajemne przenikanie się wielu dyscyplin naukowych w opracowaniu znalazło się też wiele informacji uzupełniających. Zasygnalizowano zjawiska związane z działaniem światła i kurzu jako czynników mogących potęgować niekorzystne zmiany przedmiotów. Omówiono także procesy naturalnego i sztucznego starzenia się drewna. Odnaleźć tu można praktyczne zalecenia dotyczące właściwego przechowywania drewna. Zamykający całość rozdział dotyczy dendrochronologii, czyli datowania drewna na podstawie sekwencji przyrostów rocznych.