Niniejsza praca jest opisem zjawisk i procesów związanych z gromadzeniem, podziałem i wydatkowaniem środków pieniężnych oraz powstałych w wyniku tych zjawisk i procesów, strumieni finansowych. Punktem wyjścia do rozważań szczegółowych są dwa wprowadzające rozdziały: rozdział l i 2. W rozdziałach tych przedstawia się istotę finansów i bankowości oraz dokonuje się ich klasyfikacji, głównie według kryterium podmiotowego i przedmiotowego. W ramach tych podziałów wyróżniono rodzaje strumieni finansowych i rodzaje podmiotów, uczestniczących w ich kreacji. Wśród przedstawionych podmiotów wyróżniono podmioty niefinansowe, generujące obok strumieni finansowych także strumienie rzeczowe, oraz podmioty finansowe, generujące tylko strumienie finansowe. Zarówno jedne, jak i drugie spełniają ważne funkcje finansowe, którym podporządkowano układ pracy i kolejność dalszych rozdziałów. W rozdziale 3 omawia się rolę finansów publicznych i państwa w tworzeniu strumieni finansowych, w ramach wykonywanych przez ten podmiot funkcji publicznych. W finansach publicznych centralne miejsce zajmuje budżet państwa. Stąd potrzeba i uzasadnienie, by w podjętych rozważaniach znalazły się informacje na temat źródeł dochodów, techniki podatkowej, wydatków budżetu państwa. Nie sposób było nie podjąć też rozważań na temat konsekwencji stanu budżetu: nadwyżki, deficytu budżetu i długu publicznego. Finanse publiczne, obok budżetu, tworzą też publiczne fundusze celowe. Ich prezentacja jest uzupełnieniem rozważań prowadzonych na temat finansów publicznych. Rozdział 4 odnosi się do finansów przedsiębiorstw. Zasady działania przedsiębiorstw w gospodarce rynkowej są wprowadzeniem do szczegółowych rozważań na temat działalności operacyjnej przedsiębiorstw oraz problemów finansowania i inwestowania. Szczególnie mocno akcentowano zdolność przedsiębiorstw do generowania strumieni finansowych i rzeczowych, umotywowaną celem działania przedsiębiorstw. O finansach gospodarstw domowych mówi się w rozdziale 5, sytuując je na różnych rynkach. Przedstawia się ich relacje z innymi podmiotami. Uzasadnia się potrzebę pozyskiwania środków pieniężnych, ich wydatkowania i kreowania strumieni finansowych. Gospodarstwa domowe także oszczędzają. Alokacja oszczędności na rynku finansowym jest przedmiotem odrębnych rozważań, których wprowadzeniem jest, poruszony wcześniej, problem skłonności do oszczędzania i skłonności do inwestycji. Począwszy od rozdziału 6 rozpoczynają się rozważania na temat działania podmiotów i rynków finansowych. Rozdział 6 dotyczy finansów banków. Zarysowany w rozdziale drugim problem istoty działalności banków komercyjnych w gospodarce rynkowej dał podstawę do rozważań na temat działalności depozytowej, rozliczeniowej i kredytowej banku komercyjnego, poszerzając rozważania o działalność inwestycyjną banków komercyjnych. Rozdział 7 dotyczy finansów ubezpieczeń. Zakres tego rozdziału obejmuje: istotę i zadania ubezpieczeń w gospodarce rynkowej, zasady działania na rynku, a także rodzaje ubezpieczeń. Ponadto, przedstawiono w zarysie gospodarkę finansową wraz z działalnością lokacyjną ubezpieczycieli. Strumienie finansowe i podmioty finansowe wymagają rynku, by pełnić funkcje kreacji i transformacji. W rozdziale 8 przedstawia się rynek finansowy jako miejsce pełnienia tych funkcji. W rozdziale tym wprowadza się również systematykę rynku finansowego, wykorzystując różne kryteria klasyfikacji, identyfikuje się uczestników rynku finansowego oraz dokonuje się przeglądu instrumentów rynku finansowego. Lista zagadnień byłaby niepełna, gdyby pominięto czynnik koniunkturalny w kształtowaniu strumieni finansowych. W rozdziale 9, przedstawiając wpływ koniunktury na zachowanie podmiotów i zmienność strumieni finansowych, odniesiono się do każdego z wyróżnionych wcześniej podmiotów, by przedstawić zasady gromadzenia, podziału i wydatkowania środków pieniężnych przez te podmioty w warunkach cyklu koniunkturalnego. We wszystkich rozdziałach przedstawia się podmioty w procesie tworzenia strumieni finansowych. Z zachowaniem ich podmiotowej odrębności mówi się o przesłankach i skutkach generowanych przez te podmioty strumieni oraz o powiązaniach finansowych powstałych w wyniku tych procesów. Wszędzie też ustosunkowano się do problemu ryzyka i niepewności. W pracy nie wyróżnia się w sposób decydujący gospodarki polskiej. Traktuje się ją na równi z innymi gospodarkami rynkowymi. Tym samym przyjęto, że gospodarka polska ma wykształcone i utrwalone mechanizmy rynkowe, które poddają się modelowemu opisowi. Polskę wyszczególniono natomiast w regulacjach prawnych. Każdy rozdział zawiera wybór prawnych norm działania finansów i bankowości w Polsce. Zamiarem nie było jednakże przedstawienie szczegółowej prezentacji otoczenia prawnego w Polsce, lecz zwrócenie uwagi na rangę prawa w finansach i bankowości. W przypadku większości wywołanych ustaw ograniczono się do przedstawienia działów, rozdziałów i tytułów. Ze względu na częste zmiany norm prawnych, zrezygnowano z przywoływania poszczególnych artykułów i ustępów ustaw. Żywimy nadzieję, że zainteresowany Czytelnik będzie miał ułatwione zadanie, gdy zechce sięgnąć do interesujących go ustaw, bazując na przekazanych mu podstawowych z tej dziedziny informacjach. W pracy znajdują się też liczne przypisy, odsyłające do literatury, gdzie można poszukiwać odpowiedzi na bardziej szczegółowe pytania z dziedziny finansów i bankowości. Niniejszą książkę kierujemy w pierwszym rzędzie do studentów wydziałów politechnicznych, dla których wiedza o finansach i bankowości jest ważnym uzupełnieniem wiedzy technicznej. Liczymy też na zainteresowanie studentów kierunków ekonomicznych, a także słuchaczy studiów podyplomowych. Przygotowano tę książkę również z myślą o ludziach praktyki, którzy zarządzając finansami własnych przedsiębiorstw, dostrzegają finansowe uwarunkowania działania i poszukują odpowiedzi na podstawowe pytania, związane z działalnością finansową przedsiębiorstw. Halina Zadora
