O duchu praw

Monteskiusz, właściwe Carles Louis baron de la Brede et de Montesquieu (1689-1755) – francuski filozof, prawnik, czołowy przedstawiciel myśli oświeceniowej, autor takich dzieł jak "Listy perskie" (w których poddał ostrej krytyce rządy absolutystyczne za czasów króla Ludwika XIV), "Rozważania nad przyczynami wielkości i upadku Rzymu" czy właśnie chyba najważniejsze – "O duchu praw". To w gruncie rzeczy od Monteskiusza mamy do czynienia z zasadniczym rozróżnieniem władz na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Jego wykład to swego rodzaju XVIII-wieczny manifest zdrowego rozsądku, liberalizmu i umiarkowania. W "O duchu praw" nie tylko nie podziela poglądów Hobbesa (o prawie naturalnym), ale dowodzi, że wbrew Hobbesowi, prawo musi się rządzić pewnymi zasadami, owym „duchem praw”. Monteskiusz wyróżniał trzy formy władzy: despotię, monarchię i republikę, która może mieć ustrój demokratyczny lub arystokratyczny. Każdy z tych ustrojów opiera się na innej podstawie: w tyranii rządzi strach, w królestwie honor, w demokracji zaś cnota lub wstrzemięźliwość rządzących. Mimo upływu lat warto czytać i dziś te rozważania, bo pomijając historycznie uwarunkowane rozważania o geografii czy klimacie, są one stale aktualne. Ot, choćby taka myśl: "Wolność polityczna polega na bezpieczeństwie, lub bodaj na przekonaniu, jakie się ma o swoim bezpieczeństwie". (Nota wydawcy).