Między realizmem a apostazją narodową:

Niewiele kwestii wzbudza tak wielkie emocje w Polsce, jak stosunek do Rosji. To od dawna jedno z głównych zagadnień nie tylko polskiej polityki, ale i kultury. Wypowiadali się na jego temat – i wciąż to czynią – czołowi publicyści, naukowcy, artyści, politycy. Niektórzy z nich sformułowali wpływowe koncepcje prorosyjskie – i to właśnie one wzbudzają największe kontrowersje. Niniejszy tom ukazuje najważniejsze z nich. Jego autorzy analizują pod tym kątem myśl i działalność polityczną m.in. Stanisława Staszica, Henryka Rzewuskiego, Adam Gurowskiego, Aleksandra Wielopolskiego, Włodzimierza Spasowicza i Romana Dmowskiego. Konfrontują stereotypowe interpretacje ich dorobku z jego rzeczywistym obrazem. Ukazują ten nurt myślenia w różnych odsłonach stosunków Polaków z Rosją: w dobie Targowicy, w Królestwie Kongresowym, po klęsce powstania styczniowego, w czasie starań o odbudowanie niepodległej Polski w przededniu i podczas I wojny światowej, a także we współczesnych jego przejawach. Próbują zarazem odpowiedzieć na pytanie, czy prorosyjskie koncepcje były – jak chcą ich obrońcy – wyrazem uzasadnionego sytuacją realizmu politycznego, czy – co podkreślają ich krytycy – niebezpiecznym błędem, a niekiedy wręcz narodową apostazją. Niezależnie od tego, którą z odpowiedzi uznaje się za trafną, bez poznania tego ważnego nurtu polskiej refleksji o polityce – ale też o kulturze i tożsamości narodowej – trudno zrozumieć historię Polski ostatnich stuleci.