Spod ciemnej gwiazdy

Spod ciemnej gwiazdy (a właściwie Z pod ciemnej gwiazdy, bo taki zapis ortograficzny obowiązywał w 1922 roku) to zbiór 12 utworów, z czego 5 było wcześniej drukowanych w zbiorze Nowele. Jeden z tekstów oznaczony jest jako „szkic do powieści" [Arka), inny jako „prolog do dramatu" (Pyriphlegethon). Mają one bardzo różną długość i charakter - Pogrzeb jest liczącą około 500 słów miniaturą, większą część Wroga i nieprzyjaciela stanowi komiczny dialog, Kowadło Morda, choć w dedykacji określone jako apokryf, dziś wydaje się kolejową groteską. W większości przypadków cechą wspólną jest dość silny charakter dramatyczny, pewnie wynikający z umiłowania (teoretycznego i praktycznego) autora do teatru. Czasem służy to pewnej dynamice, która w literaturze niesamowitej nie zawsze osiąga zadowalający poziom, w innych jednak miejscach [Dukat) popada w przegadanie, z którego zbyt mało wynika. Na szczęście ta pierwsza tendencja dominuje i większość tekstów zachowuje swój urok także w XXI wieku. W opowiadaniach zawartych w tym tomie widać tę samą cechę, która wyraźnie zaznaczyła się już w Pałubie, mianowicie mocne zorientowanie na zjawiska psychiczne. Często jest to wykorzystywane do tłumaczenia zajść o charakterze nadnaturalnym, w czym Irzykowski posuwa się nawet dalej od Edgara Allana Poe. To także cecha łącząca go z innym niesamowitnikiem - Stefanem Grabińskim. Literackie pokrewieństwo z autorem Szalonego pątnika widoczne jest także per se w dedykacji do Kowadła Morda oraz opowiadaniu Wagon astralny, które nawiązuje do horrorów kolejowych Grabińskiego, a nawet przywołuje go (w dość żartobliwy sposób) z nazwiska. [Ze Wstępu Krzysztofa grudnika]