Oblicza improwizacji organowej:

Teologiczno-muzyczny „bezmiar” możliwości „króla instrumentów” odsłania się w sztuce improwizacji organowej. Temu zagadnieniu poświęcona jest osiemnasta monografia naukowa z cyklu „Musica sacra”, zatytułowana: „Oblicza improwizacji organowej”, wydana staraniem Katedry Muzyki Kościelnej Akademii Muzycznej im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku. Pierwsza część niniejszego tomu dedykowana jest analizom teologicznych, liturgicznych i wykonawczych kryteriów improwizacji w muzyce kościelnej. Wprowadzeniem do tej problematyki jest opracowanie autorstwa ks. Jacka Bramorskiego, teologa muzyki i kierownika Katedry Muzyki Kościelnej w Akademii Muzycznej im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku, który podejmuje analizę pneumatologicznych podstaw sztuki improwizacji w muzyce kościelnej. Refleksjami o charakterze muzyczno-liturgicznym dzieli się w swym artykule Michał Dąbrowski, organista kościoła Świętego Krzyża w Warszawie i pedagog Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina, analizując elementy improwizacji w praktyce akompaniamentu liturgicznego. Zagadnieniem roli akompaniamentu liturgicznego w polskim Kościele katolickim zajmuje się również Damian Skowroński, organista Parafii Ewangelicko-Augsburskiej św. Trójcy w Warszawie i wykładowca Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina. Druga część monografii ukazuje improwizację organową jako fenomen wieloaspektowy. Michał Szostak, organista i profesor Społecznej Akademii Nauk oraz Collegium Civitas w Warszawie, sięga w swych analizach do interdyscyplinarnej perspektywy, rozpatrując zarządzanie sytuacją estetyczną w aspekcie wirtuozerii, artyzmu i kreatywności obecnych w sztuce artystycznej improwizacji organowej. Zagadnieniem metody tworzenia skal muzycznych w improwizacji na podstawie skali durowej i molowej zajmuje się w swej refleksji badawczej Tomasz Soczek, organista karmelitańskiego sanktuarium św. Józefa w Krakowie i pedagog Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina w Warszawie. Tomasz Orlow, organista i profesor Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy oraz Instytutu Muzyki w Cieszynie (Wydział Sztuki i Nauk o Edukacji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach), ukazuje scherzo jako organową formę improwizowaną, dokonując skrótowej analizy wybranych autorskich przykładów muzycznych w kontekście wykonawczym. Problematyce dzieła zapisanego a dzieła zaimprowizowanego w aspekcie różnic ekspresyjnych i stylistycznych na przykładzie twórczości Charlesa Tournemire’a poświęcony jest artykuł autorstwa Macieja Zakrzewskiego z Akademii Muzycznej im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku. Andrzej Szadejko, organista i profesor Akademii Muzycznej im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku, przybliża w swym opracowaniu realizację koncepcji budowy organów we franciszkańskim kościele pw. NMP na Piaskach w Wilnie. Podsumowując zawarte w niniejszym tomie analizy, warto zauważyć, że wspomniane przez Benedykta XVI „niezliczone możliwości organów” można rozumieć nie tylko w sensie brzmieniowym czy wykonawczym, ale także jako zaproszenie do wieloaspektowej refleksji naukowej nad fenomenem tego instrumentu. Ufam, że obecna monografia z cyklu „Musica sacra” poświęcona sztuce improwizacji organowej stanie się inspiracją do dalszych poszukiwań naukowo-artystycznych w tym zakresie.