Nawracanie Judasza

Pierwsza część trylogii, obejmującej panoramę życia Polski w okresie przedwojennym i w latach I wojny światowej, wchłonęła obserwacje i przeżycia autora z czasu jego pobytu we Francji, we Włoszech i w Galicji, przetworzoną pisarsko historię miłości do Anny Zawadzkiej, reminiscencje z lektury pism syndykalistycznych, które oddziałały na motywy utopistyczne powieści, doświadczenia wyniesione z kontaktów z życiem emigracji polskiej w Paryżu i ze środowiskiem polityków aktywistycznych, zgrupowanych wokół NKN w Galicji. Tematem trylogii jest historia młodego architekta, Ryszarda Nienaskiego, który jak większość bohaterów Żeromskiego, od Judyma począwszy, podejmuje samotną „walkę z szatanem" o świat sprawiedliwszy. Symbolem jego dążeń społecznych jest m. in. nie doprowadzony do skutku projekt odbudowy starego zboru ariańskiego i stworzenia w nim ludowego ośrodka oświatowego.