Łukasiński

Pierwsze wydanie tej książki ukazało się przed dwudzistu laty z górą laty. Duszno wtedy, niezdrowo było w Królestwie. Z popieliska krótkich złudzeń szło zwatpienie i rezygnacja. Carska Rosja po przebytem wstrząśnieniu znów niezmożoną stawała się potęgą. Nierozłączność z nią Polski stawała się aksjomatem, samorząd celem, zaś konstytucyjny ongi byt Kongresówki rajem utraconym i niedościgłym ideałem. Owóż wydało się potrzebnem uderzyć historycznie w tę fikcję, i to a fortiri, ponad samorządy czy autonomje, w sam najgórniejszy, przedstuletni jej punkt wyjścia. Trzeba było, inne odkładając prace, obnażyć do cna ów ideał, ów raj kongresowy. Naprzód poszła rzecz zwięzła, "Rosja - Polska 1815-30". Ale należało sięgnąć głębiej. Tam, w najczarniejszej głębi, w pozdiemiu nadnewskim, w ręku wszechmocnego wroga, konający mówił wyznawaca: "Polska koniecznie musi być i będzie odłączona od Rosji... nie może być nietylko pod rządem, lecz pod wpływem Rosji". Tak powstała ta książka....[okł.]