O inne średniowiecze:

„Historyk mentalności” i „antropolog historyczny” – tak Jacques Le Goff (1924–2014),najsłynniejszy bodaj w XX i XXI wieku francuski mediewista, chciał definiować siebie jako historyka. Jego praca zawodowa skupiała się wokół średniowiecza, w nim bowiem upatrywał najwyraźniejszy przejaw „długiego trwania”. Jego „inne” średniowiecze trwało rzeczywiście długo, bo od schyłku zachodniego cesarstwa rzymskiego do początków epoki industrialnej w XIX wieku. Cały ten okres, w którym „narodziła się Europa” (J. Le Goff, "Czy Europa narodziła się w średniowieczu?", Wydawnictwo Aletheia, Warszawa 2023),wyróżnia zdaniem Le Goffa nowe, proto-współczesne zorganizowanie społeczeństwa, które odeszło od kultury ściśle wiejskiej i zaczęło budować swoją pomyślność na pracy i nauce. Ten obraz „innego” średniowiecza nie akceptuje postrzegania go jako epoki regresu i ciemnoty (czy jednak nie było „wieków ciemnych”?),autor śledzi bowiem procesy rozwojowe z całym dobrodziejstwem inwentarza, tj. historycznych uwarunkowań mentalności. O nich właśnie traktują zebrane tu jego wczesne artykuły i eseje, pisane w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XX wieku, a skupione wokół zagadnień pracy, kultury i pojmowania czasu w Europie Zachodniej od V do XV wieku. „Odwojowanie” średniowiecza dla Europy, zadanie, któremu Le Goff poświęcił cale swoje życie historyka, nie miało być gloryfikacją tej epoki, lecz badaniem faktów – długich i często bolesnych narodzin nowej formacji cywilizacyjnej, której jesteśmy dziś spadkobiercami.