Bizantyjska nostalgia

Jednak potrzeba „zajrzenia za kulisy” pozostaje niezwykle silna - niczym podstawowy instynkt, który napędza sztukę. Czujemy się zmuszeni zadawać sobie pytanie, co lub kto znajduje się za obrazem. Jeśli kiedyś był tam Bóg, to kto jest teraz? Pustka? Wielkie Nic, jak twierdził Kazimierz Malewicz? Głównym dążeniem awangardy nie były, jak się powszechnie uważa, eksperymenty formalne, lecz poszukiwanie „wyższej rzeczywistości”, tej prawdziwej. U początków awangardowych kierunków - od suprematyzmu po surrealizm - leżało przekonanie o pierwszeństwie świata pozazmysłowego nad materialnym. Modernizm połowy XX wieku - od abstrakcyjnego ekspresjonizmu po minimalizm - ze swoją ideą „obiektu tautologicznego” zniósł pojęcie obrazu. Doszło do tego, że dzieło sztuki nie odzwierciedla niczego, lecz po prostu istnieje. W ten sposób idea mimesis, która napędzała sztukę od czasów antycznych, zdaje się dobiegać końca. Odtąd samodefiniująca się sztuka miała stać się Bogiem, zastąpić absolut. Estetyczny fundamentalizm, który zakłada, że głęboką istotą dzieła jest „dzieło samo w sobie”, jest dziś jednym z dominujących przekonań. Popularna jest też metafizyka postmodernistyczna, zgodnie z którą w obrazie kryje się cała historia sztuki, niekończący się labirynt aluzji... Te rozważania można kontynuować jeszcze długo - rozumienie „pełni” obrazu może być różne, ale to właśnie koncentracja metafizycznego zmysłu była głównym kryterium, według którego do wystawy dobrano artystów różnych pokoleń i nurtów." (kuratorka Viktoria Burlaka)