Dukielski sak 1939–1941–1944:

Jaka myśl przyświecała i stale przyświeca każdemu z głównodowodzących podczas wielkich operacji czy też kampanii wojennych prowadzonych w górach? Znaleźć najbardziej dogodne miejsce do ich sforsowania a następnie opanować teren leżący po drugiej ich stronie! Idąc za tym punktem widzenia, w Karpatach przez ponad dziesięć wieków, miejscem, które uważane było za najlepszą bramę w głównym grzbiecie Karpat była najniższa w głównej części Beskidu Niskiego a także w łuku karpackim Przełęcz Dukielska, położona 498 m n.p.m. Rozpoczyna ją liczący kilkanaście kilometrów tzw. przesmyk dukielski, który kończy się w Dukli, przez stulecia wraz z właściwą przełęczą uważany za najdogodniejsze przejście drogowe wiodące z Europy Północnej na południe Europy, w rejon Kotliny Panońskiej oraz dalej w głąb Półwyspu Bałkańskiego. Obecnie prowadzi tędy międzynarodowa trasa, którą tak jak i w innych wiekach można dostać się na południe Europy via terytorium słowackie i węgierskie. Ukształtowanie terenu Przełęczy Dukielskiej jako najniższej przełęczy w głównym łańcuchu Karpat, ma charakter podgórski (wysokości rzadko przekraczają 700 m n.p.m.), zaś wejście do niej od południa chronione jest wzgórzem o wysokości 1070 m n.p.m., dającym dobre warunki do obrony i obserwacji. Głębokość przełęczy to ponad 20 km, a ponadto na całej długości była i jest ona wąska (miejscami dochodzi do 300 m szerokości)...