Chłopi i ludowcy w polskim czynie zbrojnym

Schyłek I Rzeczypospolitej to czasy pogarszania się sytuacji ludności chłopskiej. Związane było to z rozpowszechnianiem w kraju form zaostrzonego poddaństwa chłopów, przywiązania ich do ziemi, pozbawienia wolności osobistej i obłożenia wysoką normą pańszczyzny tygodniowej, która ograniczała aktywność ekonomiczną chłopów. Przy tym szlachta nie pozwoliła państwu na żadne przejawy interwencji w sprawy włościańskie. W ówczesnej strukturze Rzeczypospolitej, przy słabym mieszczaństwie, 700 tysięcy szlachty posiadało nieograniczone prawo życia i śmierci wobec 6-7 milionów chłopów. Ks. Stanisław Staszic pisał z przerażeniem o nędzarzach z kurnych chat, o tych wszystkich, którzy os świtu do nocy pracowali ma polu pana, by w niedziele napić się w pańskiej gorzelni wódki. Ciężkie i stale pogarszające się warunki położenia chłopów spowodowały nasilenie oporu na wsi. Celem, do którego chłopi świadomie zdążali, była walka o ziemię, o zniesienie pańszczyzny przez oczynszowanie. (fragment przedmowy)