Podróż do wnętrza siebie, czuła i nieinwazyjna

"Czuły narrator" Olgi Tokarczuk to książka niezwykła. To uporządkowana wcześniejsza twórczość eseistyczna zwieńczona tytułową mową noblowską. W zbiorze tym są m.in. teksty wykładów łódzkich: Psychologia narratora, Psychologia literackiego stwarzania świata. Jak powstały „Księgi Jakubowe”, Przypadek Duszejko. Postaci literackie i wykład jeszcze nie wygłoszony, a pomyślany jako ciąg dalszy tych tematów: Kraina Metaksy. Natomiast esej o daimonionie i innych motywacjach pisarskich przeznaczony był pierwotnie dla studentów creative writing w Santa Maddalena. Inne teksty również były wygłaszane na różnych sympozjach i festiwalach literackich. Co ciekawe, w książce znajduje się także esej o kinie: Niesamowity tygiel braci Quay, londyńskich alchemików filmu, pierwotnie opublikowany w książce filmowej. Wszechstronna noblistka nie pisze językiem niedostępnym i hermetycznym, czego mogliby się obawiać czytelnicy. Jej styl jest • empatyczny, zrozumiały, nasycony literacko, a nie tylko pojęciowo. Wytrawna narratorka spełnia się również w tekstach eseistycznych. • Książkę powinni przeczytać wszyscy tworzący literaturę, ale przeznaczona jest również dla zwykłego czytelnika. Ważne tylko, żeby kochał książki, wtedy z łatwością pojmie pojęcie czułego narratora. Literatura dla Tokarczuk to bardzo wyrafinowany i szczególny sposób komunikacji międzyludzkiej, precyzyjny i zarazem totalny. Osobny esej poświęca też pisarka tłumaczom, których pracę porównuje do działań starożytnego boga Hermesa, ceniąc ich pośrednictwo, ocalanie dzieł przed zniszczeniem i zniknięciem, zaszczepianie nowych prądów, uwspółcześnianie języka. Tokarczuk wspomina swoje czytelnicze dzieciństwo pełne książek, ujawnia ulubione lektury, przywołuje • we wspomnieniach ojca bibliotekarza. Najniezwyklejszą częścią tej książki są jednak rozważania narracyjne. Olga Tokarczuk przygląda się sobie i swojemu pisaniu z pozycji czwartoosobowego narratora. Te przemyślenia związane są z psychologią, przez którą noblistka ciągle odczytuje świat. Niezwykle inspirujące uniwersyteckie studia psychologiczne podsunęły jej wiedzę, która ukształtowała w niej na zawsze wiele z literackich języków, jakimi posługuje się w swojej prozie. Dlaczego akt tworzenia jest niezwykły, irracjonalny, magiczny? Jakie były inspiracje niektórych powieści i w jaki sposób pojawił się pomysł na ich napisanie? Dlaczego bohater żyje poza powieścią? Na te i inne pytania znajdą Państwo odpowiedź w tej książce, opublikowanej przez Wydawnictwo Literackie i będącej zbiorem dwunastu tekstów pozwalających lepiej zrozumieć nie tylko twórczość Olgi Tokarczuk, ale i literaturę. • Małgorzata Kulisiewicz