-
Każdy z rozdziałów rozgrywa się kolejnego roku, tego samego dnia, tytułowego 1 września dla czwórki przyjaciół jedynej stałej w ich życiu. Chłopcy dorastają, zmieniają się granice, państwa, ustrój, a oni wciąż toczą walkę o serce Marii i jej miłość. Uczucie, które staje się ich siłą napędową pomimo politycznego piekła w jakim przyszło im żyć. • Historia Słowacji, którą w swojej powieści przedstawia Rankov jest fascynująca. Powstanie Pierwszej Republiki Słowackiej, okupacja węgierska, słowackie powstanie narodowe, utworzenie Izreaela, wyzwolenie przez armię radziecką, rewolucja węgierska, Praska Wiosna, kataklizm dziejowy, w którym przyszło żyć bohaterom powieści Rankova, przedstawiona obiektywnie, stanowi doskonałe, acz gorzki tło dla historii poszczególnych postaci. • Pavol Rankov napisał "Zdarzyło się ...." z rozmachem, ale siła tej powieści tkwi w jej prostocie. Najważniejszy dla pisarza jest los jednostki i to jak historia wpłynęła na ich życie, a ta mocno nimi miota i jeszcze silniej doświadcza. • Dramat i kataklizm polityczny pisarz przełamuje czarnym humorem i absurdem. W tych momentach na kartach powieści pojawiają się postacie historyczne, które to polityczne zamieszanie wywołały. Miklos Horthy, Jozef Tiso, Klement Gottwald, czy Aleksander Dubcek, nie wywołują już jednak strachu, a jedynie uśmiech. • Niezwykła powieść i wspaniała, choć dramatyczna wizja Europy Środkowej, okrutnej, ale czasem śmiesznej i absurdalnej. "Zdarzyło się pierwszego września (albo kiedy indziej)" pokazuje, że miłość i prawdziwa przyjaźń potrafi przetrwać wszystko. Trzydzieści lat przemian, okupację, faszyzm, komunizm, nacjonalizm, służby bezpieczeństwa. Uczucia i łączące nas więzi, które dają nadzieję, że życie będzie prawdziwe i nasze, a nie podyktowane przez panujący ustrój. • Prawdziwa przyjaźń, wielka miłość może się zdarzyć pierwszego września, albo kiedy indziej. • Polecam, wielka książka. • Marta Ciulis-Pyznar