„Dzieje powiatu wyrzyskiego w zarysie” autorstwa Romana Chwa­lisz­ewsk­iego­ to niezwykle interesująca monografia o historii, polityce i społeczeństwie powiatu wyrzyskiego, bardzo ciekawego i strategicznie newralgicznego obszaru na pograniczu polsko-niemieckim. Książka ta, napisana przez wybitnego znawcę dziejów historycznej Krajiny, daje czytelnikowi wnikliwy przegląd historii i ewolucji społeczno-politycznej tego regionu, który w przeszłości był kluczowym terenem zarówno dla Polski, jak i dla Niemiec. Zawiera ona dogłębną analizę środowiska etnicznego i kulturowego powiatu Wyrzyskiego oraz życia społecznego, politycznego i gospodarczego od 1818 do 1850 roku. Następnie odnosi się do zmian, jakie zaszły między 1851 a 1918 rokiem - rokiem odzyskania przez Polskę niepodległości. Analiza dotyczy w szczególności rozwoju rolnictwa, przemian w miastach i rozszerzającej się germanizacji. Po traktacie wersalskim z 1919 r., który przywrócił państwo polskie, przyszłość i kształt powiatu wyrzyskiego były przedmiotem skomplikowanych negocjacji między zwycięskimi mocarstwami, nową polską administracją i Niemcami. Te zawiłe pertraktacje są bardzo dobrze opisane i przeanalizowane przez autora, dając czytelnikowi wnikliwy obraz niektórych problemów, z jakimi borykała się rodząca się polska administracja państwowa na poziomie mikro. Następnie Roman Chwaliszewski zajmuje się losami powiatu w czasie II wojny światowej, zagładą Żydów i powstawaniem zorganizowanego lokalnego oporu wobec okupacji niemieckiej. Wreszcie niniejsza monografia kończy się krytycznym spojrzeniem na politykę realizowaną przez reżim komunistyczny w latach 1945-1975.
Opracowanie to stanowi wyjątkową wartość dla literatury historii lokalnej nie tylko w kontekście Polski, ale w znacznie szerszym znaczeniu. Jej wyjątkową głębię i szerokość analizy uzupełnia skarbnica dat, nazw i nazwisk. Ponadto warto nadmienić o walorach estetycznych tej pozycji, gdyż książka ta została pięknie wydana przez lokalną organizację obywatelską Towarzystwo Przyjaciół Wyrzyska.
Dla czytelników nieznających miasta Wyrzysk muszę dodać, że jest to miejsce urodzenia Wernhera Magnusa Maximiliana von Brauna, Niemca, który po II wojnie światowej stał się Amerykaninem i zabrał nas na księżyc i z powrotem.