Czy można i warto realizować młodzieńcze ideały? Co ważniejsze: synowska miłość czy prawość i uczciwość? Jak daleko człowiek może się posunąć w wyzysku innych ludzi? Czy patriotyzm uszlachetnia i uświęca czy upadla i niszczy jednostkę? Na te i wiele innych ważnych pytań próbuje odpowiedzieć w swoich opowiadaniach S. Żeromski, pisarz, który doczekał się wolnej i niepodległej Polski. Wybór opowiadań Doktor Piotr, Siłaczka, Zmierzch, Zapomnienie, „Rozdziobią nas kruki, wrony...” O żołnierzu tułaczu, Echa Leśne. Objaśnienia.

"Nad Niemnem" to w istocie historia miłości dwojga młodych, pochodzących z różnych światów ludzi. Justyna to piękna, mądra szlachcianka, którą po represjach władz carskich wobec jej najbliższej rodziny wir historii rzucił do dworku w Korczynie. Wraz z ojcem zamieszkuje u wuja i jego żony w zamian za pomoc w prowadzeniu gospodarstwa. Jan to przystojny i pracowity chłop pochodzenia szlacheckiego z Bohatyrowicz, który zarabia na życie pracą własnych rąk. Podczas powrotu wozem do domu poznaje Justynę, która zwraca uwagę na jego cudny głos i śpiewaną przez niego pieśń... Tak zaczyna się znajomość, której losy będziemy śledzić aż do ostatniej strony. Uczucie Jana i justyny, zanim na dobre rozkwitnie, już będzie wystawione na próbę: w Korczynie zjawia się bowiem dawny ukochany Justyny, któremu obecność żony przy boku nie przeszkadza w adorowaniu i uwodzeniu dziewczyny. Jan również przyciąga uwagę kobiet, zwłaszcza Jadwigi - sąsiadki, która od lat kocha się w młodym Bohatyrowiczu i próbuje zdobyć go dla siebie. Czy skutecznie? Zarówno Justyna, jak i Jan szanują tradycje i znają wartość pracy. Kochają przyrodę. Jan często pływa łódką po Niemnie, czasem towarzyszy mu Justyna, odkrywając tajemnicę jego wędrówek. Ich relacja rozwija się powoli: najpierw stają się przyjaciółmi. Ale czy w ogóle mogą się pokochać, skoro ich związek byłby mezaliansem? Czy dobrze urodzonej pannie wypada związać się z kimś tak ubogim jak Jan?

W małym miasteczku Aspinwall, niedaleko Panamy w dziwnych okolicznościach ginie latarnik. Na jego miejsce nie ma wielu chętnych, gdyż praca ta jest trudna i odpowiedzialna. Po jakimś czasie zgłasza się jednak starszy człowiek nazwiskiem Skawiński. Był on Polakiem, który przebywał już 40 lat na emigracji. Jego rodzice zmarli, kiedy on był jeszcze bardzo mały. Już jako młody chłopak walczył w powstaniu listopadowym. Następnie wyjechał i tułał się po całym świecie. Kopał złoto w Australi, poszukiwał diamentów w Afryce, pełnił funkcję strzelca rządowego w Indiach Wschodnich, miał farmę w Kaliforni (zrujnowała ją susza), handlował z brazylijskimi dzikimi plemionami (jego tratwa rozbiła się na Amazonce), prowadził warsztat kowalski w Helenie w Arkonas (stracił go podczas pożaru miasta), był marynarzem, pracował jako harpunnik na statku wielorybniczym, posiadał fabrykę cygar w Hawanie (został okradziony przez wspólnika, gdy zachorował na febrę). W wieku 70 lat postanowił osiąść na stałe i spędzić swoje ostatnie dni jako latarnik. Teraz jego życie jako latarnika upływa spokojnie i monotonnie. Codziennie zapala on swoją latarnię rozświetlając drogę statkom. Pewnego dnia na łodzi przywożącej mu wodę i żywność Skawiński zauważa paczkę. Znajdują się w niej polskie książki. Wczytując się w ich treść przypomina sobie ojczyznę. Przed oczyma ukazują mu się piękne krajobrazy - jego ukochana Polska. W wielkim wzruszeniu pada na ziemię. Zauważa go wtedy Johns-strażnik portowy. Zaniepokojony jego zachowaniem, budzi go, uświadamia, że zapomniał zapalić latarnię i jeden ze statków rozbił się. W ten sposób Skawiński traci posadę latarnika i rozpoczyna się jego dalsza tułaczka.