Biblioteka poleca… cz. 48

Colson Whitehead – „Kolej Podziemna. Czarna krew Ameryki”

„Kolej podziemna” jest przykładem bezk­ompr­omis­oweg­o literackiego rozrachunku
z kolonializmem i amerykańskim systemem, który przez wieki był budowany na fundamencie niewolniczego wyzysku człowieka. Colson Whitehead oddaje głos tym, którzy byli niewoleni, bici, poniżani i zabijani. Powieść czarnoskórego pisarza jest dojrzałym zawołaniem o sprawiedliwość, a jednocześnie tragicznym zapisem historii opowiedzianej z perspektywy nie pana a niewolnika, nie zwycięzcy a ciemiężonego, co zresztą sugeruje metaforyczny podtytuł tej gorzkiej narracji: „Czarna krew Ameryki”. Whitehead podejmuje wątek funkcjonowania tytułowej kolei podziemnej, jak nazwano system przerzutowo-ratunkowy dla niewolników uciekających z południowych plantacji Stanów Zjednoczonych. Główna bohaterka – zbiegła niewolnica Cora – niczym mityczny Odyseusz odwiedza podczas swojej „podróży” kolejne krainy, gdzie każda kolejna okazuje się być coraz bardziej przerażająca i zadziwiająca niż poprzednia. Podczas swej wędrówki ku wolności bez przerwy czuje na karku oddech nieludzkiego łowcy niewolników, który musi pojmać ją za wszelką cenę. Dziewczyna doświadcza okrucieństwa, ale również poznaje czym jest ludzka empatia, wolność i godność. Z dziecka, pod wpływem opowieści Ceasara, bardzo szybko przechodzi metamorfozę w świadomą swej godności kobietę. Dla wyjaśnienia, dopowiem, że kolej podziemną stworzyli biali abolicjoniści, jeszcze przed wojną secesyjną, by umożliwić ucieczkę niewolnikom na północ lub do Kanady. Whitehead przypomina najmroczniejsze karty amerykańskiej historii, dając do zrozumienia współczesnemu czytelnikowi, że potęga tego kraju wznoszona była na deptaniu człowieczeństwa, na zniewalaniu, na pracy ponad siły, segregacji rasowej, odmawianiu prawa do bycia człowiekiem ludziom innym niż biali kolonizatorzy oraz na krwi spływającej z pleców zniewalanych Afrykańczyków po uderzeniach batami przez plantacyjnych nadzorców. Ważna, tragiczna i piękna książka. Na podstawie fabuły powieści Whitehead’a Barry Jenkins nakręcił serial, którego premiera miała miejsce w maju tego roku.