Kubuś Fatalista i jego pan

"Kubuś Fatalista" to jedno z arcydzieł światowej literatury. Znakomity filozof i pisarz, założyciel i redaktor Wielkiej Encyklopedii Francuskiej, Denis Diderot (1713-1784), którego twórczość i działalność przygotowała w dużej mierze grunt do rewolucji francuskiej 1789 roku, napisał "Kubusia", gdy miał 61 lat (1773). Utwór ten, podobnie jak większość innych, pozostał w tece i dopiero w rok po śmierci pisarza jeden fragment książki ukazał się w Niemczech w przekładzie Schillera, a pełny przekład, również niemiecki (Myliusa), wydany został w 1792 r. W języku francuskim wydano "Kubusia" dopiero w r. 1796. Pierwszy polski przekład, dokonany przez Boya, wyszedł w r. 1915. Goethe w liście do Mercka (1780) pisze o "Kubusiu", że jest to "potrawa ze wszech miar wyborna i podana z cudownym znawstwem sztuki kuchmistrza i maître d'hôtel". "Szeroki powiew demokratyczny tej książeczki - napisał Boy we wstępie - brak poszanowania dla wszelkiego autorytetu obok silnej dążności do wartości moralnych, wszystko to, na tle wrodzonej prawości, pogody i dzielności charakteru Kubusia, czyni zeń może bez intencji autora - symbol rodzącej się Francji ludowej..."