Zacznijmy od wyznania: Różycki-Robinson pisze poczciwe wiersze, oscylujące wokół przeszłości, wyrastające z poetyki Skamandrytów, lekko wychylone w tradycję kabaretu i groteski. Poeta jest elegancki i dowcipny, żarty skrojone są z fasonem. Poeta ma skłonność do dykteryjki, lekkiego tonu, zawoalowanej kindersztuby. Jego wiersze są staromodne, w tym sensie, że hołdują dawnej etykiecie i dowartościowują tradycję. Robinson to galernik wrażliwości, ze skłonnością do powściągliwej nostalgii. Wpływy Verlainowskie w jego poezji widać w skłonności do umuzycznienia poetyckiej frazy, cechującej się melancholią, krzepkim smutkiem, a na koniec, rubasznym śmiechem. W żywiołach szuka poeta natchnienia, w inspiracjach zwraca się ku morzu: rozedrganej tafli, na której nieskończoność wygrywa swoje melodie. A gdy bieda, ucieka do Poezji. W „Poemacie” pisze: • Och Poezjo, moja Pani! • Silę się na słowny cud • Od przystani do przystani • Płynę łapiąc szczęścia łut • Tak niech w życiu mym zostanie • Ów tułaczy wieczny temat • Podryfuję w te przystanie • Zostawiając tam poemat… • Robinson to również nałogowy bukinista, czytacz Eliota, który w jego esejach znajduje dla siebie drogowskazy. Wyznał, że nie mógłby się rozstać z twórczością Serge’a Gainsbourg’a. Frankofil, mający głowę otwartą na naukę płynącą z literatury, poeta zwiewnych smutków, głębokich żali, o osobowości skłonnej do manifestów i deklaracji, w sztuce upatrujący chwil wytchnienia na spienionym morzu dni. Dlatego wierzymy mu, kiedy kreśli samotność i ciszę plaży poza sezonem, zgiełkiem i czasem: • Po burzy która nigdy nie ma • Już końca, tam, gdzie nikt nie marzy • W nadmorskim domku, ten poemat • Napiszę – byłem w deszczu na plaży… • To już jego trzecia książka z wierszami. Przypomnijmy wcześniejsze: „Słowa do pieśni” i „Pieśni bez nut”. Wyróżnienie muzyki od razu rzuca się w oczy. Robinson upodobał sobie muzykę Chopina, Liszta, Schuberta – światy gdzie głęboki smutek dyktowany jest podrygami serca, temperaturą chwili, efemerycznym nastrojem, rozgrzaną wrażliwością. Szukając dobrej metafory, która usidliła by jego twórczość, możemy zaryzykować i powiedzieć, że jego wiersz jest jak altanka stojąca na uboczu, w której pali się jeszcze ogarek, ale byle podmuch zgasi jego płomień, ludzie krzątają się po izdebkach w spokoju, pogodzeni z porami roku i kolejami losu, na stoliku leży otwarta książka, w kącie stoi pianino, na pulpicie rozgrzebane nuty, a przeszłość przegląda się w teraźniejszości i szuka dla siebie wyrazu.

Świat tych wierszy jest rozproszony, szuka kształtów i wcieleń, ale te nie chcą się skupić w żadnej formie. Wiele potencji, które wyczerpują swoje możliwości, pozostawione sobie. Ptasie ślady wyłożone mrozem. Zatrzymane w chłodzie znaki drogi. Zgliszcza w granicach których słychać roztrzaskane jak dzban, echo. Tu papierowe gniazda rodzą wiersze nieloty. Rozbijające się o pierwszy lepszy deszcz, który rozmywa ich kontury, pozbawia je znaczenia. „nie znajdujemy słów / znamy jedynie słowa”. • Te wiersze upominają się o bezpaństwowych i bezimiennych. Ludzi, którzy o żadnej ziemi nie mogą powiedzieć jak o domu. Ludzi, którzy zamiast imion są pyłem wirującym w powietrzu, dziurawionym przez kulę, których nazwiska są ostatnią kadencją zamierającego świstu. W wierszu czujne, ostatnia strofa: • są tacy co nie planują drugiego śniadania • nie mają ścian ich domy truchleją w ogniu • nie dotrzymują kształtu i kroku i żadnej rzeczy która była ich • Roszak piszę o wojnie odzierającej z godności, bezczeszczącej człowieka, rujnującej świat. O czasie, który nie zasklepia rany. O pamięci, która jest jak nie stygnąca gorączka, jak ciało trawione wirusem. „jedni wpatrują się w niebo w poszukiwaniu gwiazd / inni bomb // czytamy tę linijkę i oni czytają // żeby zawsze wiersze były tak długie jak dzieląca nas droga”. • Wiersz jest grobem języka. Nad mogiłą czasami ktoś przystanie, zapali lampkę. Ale tylko od święta. Od wielkiego dzwonu. „za progiem przesiewamy ziarna zimy”. Pracujemy na nasz rozczyn. W niejasnych okolicznościach, pośród przypadków.

W poezji Bielenia jest prostota podstawowych czynności, zwyczajnych zatrudnień. Jest to poeta obejścia, który z uwagą przygląda się wszelkim zmianom w obwodzie swojego podwórka. Interesują go kępy trawy, porosły mchem pień, skrzypiąca podłoga z trefną podkładką, drzwi od stodoły które by wypadało naoliwić, ujadanie psa z sąsiedztwa, pospiesznie sklecone jaskółcze gniazda. Bieleń to poeta przestrzeni, który lubi patrzeć za horyzont. „Gdy gęsi wzbijają się do lotu”: • Drewniane łódki • cumują na płyciźnie. • Z piętrowej tratwy • widać bagna górnego • pokładu i chwiejność trzcin. • To poeta znający znój i trud pracy, kładący litery cierpliwie, dla którego poezja ma coś z prywatnego nabożeństwa, kiedy czas świecki na chwilę staje się odświętny, a codzienność uchyla się ku przepastnym widokom. Poezja małych spraw i drobnych przyjemności. Wielkich tematów ale i stoickiego spokoju. Sceptycznego wycofania, radości z odradzania się cykli na kole natury. Pokładająca nadzieję w życie wewnętrzne, gdyby miało się okazać, że w ostatecznym rozrachunku, tylko ono będzie naszym kapitałem. • Bohater tych wierszy kręci się przy stawach, stąpa po kładkach, zapuszcza się w szuwary, wystawia głowę na wiatr i deszcz, szuka dla swojego bycia jakiejś zasady, może nawet, uspr­awie­dliw­ieni­a. Pieje kur, pies pobrzękuje łańcuchem, słońce poleruję tarczę. To poezja samotnika, poezja kilku chwil kiedy zostajemy sam na sam ze sobą, aby uporać się z ciemnością, dać pokarm nocy, dać jeść wygłodniałym psom.

Justyna Kopińska to reporterka niezwykle wyczulona na ludzką krzywdę i stale oświetlająca luki w przepisach, pozwalające winnym, uniknąć odpo­wied­zial­nośc­i za popełnione przestępstwa. W jej reportażach widzimy państwo, w którym częstokroć człowiek traktowany jest jak liczba bądź słupek w danej statystyce. Spotykamy bezdusznych urzędników, którzy za określonymi historiami i traumami, nie widzą żywych ludzi, tylko cyfry. Nie widzą bólu ofiary, a jedynie zawodowe kłopoty w uzgadnianiu papierów. Kopińska w absolutnie transparentny sposób, nienaganny stylistycznie, opisuje mroki historii, które podreptały godność ludzką, zawsze interpretacje pozostawiając czytelnikowi. Sama mówi: „Żyję pisaniem bardziej niż czymkolwiek innym”. Interesuje ją moment rodzenia się zła i destrukcyjnych zachowań społecznych. • Reporterka – która przyznała niedawno, że pracuje nad powieścią – zawsze stoi po stronie człowieka, upomina się o podstawowe prawo do godności samostanowienia, oraz upomina się o prawo do równości wobec przepisów. Jej reportaże na trwałe pozbawiają dobrego samopoczucia, zaś uprawiany przez nią reportaż, chętnie nazwałbym interwencyjnym. Kopińska ma odwagę pisać o sprawach trudnych i bolesnych. Swoje historię poświęca dziewczynkom molestowanym przez księży, którzy w ramach zado­śćuc­zyni­enia­ przesuwani bywają na parafię na prowincji, gdzie dalej czynią kapłańską posługę. Są bezkarni, ponad prawem, i w zasadzie zawsze wymykają się karze za własne niechlubne, często zwyrodniałe postępki. Wraz z Kopińską przyglądamy się wojskowym dygnitarzom, którzy nadużywając władzy i stanowiska molestują kobiety pracujące w wojsku. Reporterka pokazuje jak ludzki strach może deprymująco działać na ofiary, które za cenę oszczędzenia sobie traumy procesu, nie ubiegają się o sprawiedliwość. Trudne i bolesne tematy. Ludzie pozostawieni samym sobie, których poczucie krzywdy nie zazna zado­śćuc­zyni­enia­. • Kopińska wraca do historii ostatniego klezmera, który przypomina piekło Holocaustu. Pochyla się nad pogmatwanym losem Czesławy Gospodarek, czyli Violetty Villas, która jako wolny ptak, zupełnie nie przystawała do polskich okoliczności: „Violetta porywała jak nurt rzeki i trzeba było mu się poddać lub próbować uciec”. Poświęca wnikliwy reportaż obecności gejów w polskim kościele, próbując zrozumieć jak ta skostniała struktura ruguje ze wspólnoty ludzi myślących w kategoriach chrz­eści­jańs­kich­, ale kochających inaczej. Pisze o dyrektorze więzienia, który w przypływie szału zabija jednego z osadzonych i unika odpo­wied­zial­nośc­i karnej, gdyż łaskawie traktowany przez sądy, skierowany zostaje na psychologiczne leczenie. Czytamy o młodych, infantylnych mordercach z Gliwic, którzy gdyby nie brak funduszy i opieszałość policji, być może nie dokonywaliby kolejnych morderczych czynów. • W książkach Kopińskiej konfrontujemy się ze strachem i pogardą, zostajemy z własną bezradnością, czy frustracją. Krzywda niewinnych, domaga się zwykłej sprawiedliwości. Dopóki są reporterki pokroju Justyny Kopińskiej, dopóty ciemna strona rzeczywistości będzie coraz bardziej opisywana, bo jak dodaje pisarka: „dla mnie bardzo ważne w pracy jest powstrzymanie zła”. Tylko tyle i aż tyle!

Psalmy Leonarda Cohena to lektura urzekająca pięknem wizji i wiarą w duchowe wymiary rzeczywistości oraz w wewnętrzną siłę człowieka, która pozwala mu sprostać napierającej nań zewnętrznej nawale. Cohen poucza nas, aby pokładać ufność w dalekich ziarnach i pochylać się przed deszczem. Zgadza się by ciemność przemówiła do naszych serc, ale tylko wtedy, kiedy jest w stanie nadać kształt naszemu spustoszeniu. Noce nie są straszne – czytamy u kanadyjskiego barda – dla tych, którzy pamiętają Imię. Cohen ma siłę zjednywania nas dla swoich refleksji. Chcemy mu wierzyć, kiedy mówi, aby pozwolić się przygnieść niewiedzy i przestać zaczynać stale od nowa. Jesteśmy po jego stronie, gdy zaleca nam zaprzestanie spiskowania z własną ambicją, której oczekiwania mogą torpedować nasze dobre samopoczucie. Pieśniarz chce patrzeć jak bliźni wypoczywają, a nie jak płoną stosy z ich przeżytych w pośpiechu dni. Interesuje go jak można powracać z modlitwy? Zapisze: „Czego nie powiedziałem, daj mi odwagę powiedzieć”. W Psalmie III czytamy: • „Usłyszałem, jak moja Dusza śpiewa zza liścia, zerwałem liść, ale wtedy usłyszałem, jak śpiewa zza welonu. Rozdarłem welon, a wtedy zaśpiewała zza muru. Rozwaliłem mur i usłyszałem, jak moja dusza śpiewa przeciwko mnie. Odbudowałem mur, naprawiłem zasłonę, ale nie mogłem sprawić, aby liść wrócił nas swoje miejsce. Trzymałem go w dłoni i usłyszałem, jak moja dusza śpiewa z wielką mocą przeciwko mnie. Tak to jest, kiedy nauki zgłębia się bez przyjaciela” (tłum. D. Wyszogrodzki). • Cohen przekonuje, że Bóg nadaje nam kształt słowami, dlatego nie powinien oddzielać nas od łez, gdyż tylko ich nie jesteśmy wstanie zakopać. Przekonuje, że jeżeli nasza samotność pochodzi od Pana, to tylko wtedy możemy udźwignąć nasze grzechy. Że Duch schodzi na ziemię, bo stąd może spojrzeć w niebo. Powiada: musimy stale powracać do smutków, w których ukryliśmy prawdę. Trzeba żyć aż żelazo naszej zbroi stanie się jak szkło, które wypowiedziane dawno temu słowo, roztrzaska na nie przystające do siebie odpryski. Dlatego stale musimy się zdobywać na odwagę radości, odciskając swoje imię w chaosie.